Grensoverschrijdend gedrag afkeuren is echt niet meer genoeg

Terwijl de onthullingen rond The Voice of Holland nog nadreunen is Nederland opgeschrikt door een nieuw #MeToo-schandaal. Terecht is geschokt gereageerd op de redenen voor het opstappen van Marc Overmars als directeur voetbalzaken bij Ajax. Op de eerste plaats is dit, zoals elke #MeToo-zaak, een drama voor onschuldige medewerkers die ten prooi vielen aan machtsmisbruik, en wier vertrouwen in hun werkgever ten diepste werd geschonden.

De oud-voetballer werd de afgelopen jaren alom geprezen als architect achter de opmars van Ajax, de man die het vlaggenschip van het Nederlandse voetbal terugbracht aan de Europese top, en die tientallen miljoenen euro’s verdiende voor zijn club. Zijn val, veroorzaakt doordat hij de gedragsgrenzen ten opzichte van meerdere medewerkers ver had overschreden, kwam als een donderslag bij heldere hemel. De imagoschade die Overmars zichzelf, het Nederlandse voetbal en het wereldwijd gerespecteerde voetbalinstituut Ajax berokkent, is kolossaal.

Cynici zullen zeggen dat het niet kon uitblijven, een #MeToo-schandaal in ‘de voetballerij’, voor sommigen de definitie van het ultieme mannenbolwerk. Zowel op het veld als in de bestuurskamers van de profclubs treden pas sinds kort met enige regelmaat vrouwen toe; het blijft een kleine minderheid.

Lees ook: In het voetbal is een man de baas

Seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik komen voor in alle geledingen van de maatschappij. Sinds de #MeToo-beweging in 2017 ontstond is de aandacht enorm toegenomen; het bracht in Nederland zaken aan het licht op universiteiten, in de kunstsector, op gemeentehuizen, in de kerk, op scholen, in de showbusiness – ook in de sportwereld.

Telkens volgen op onthullingen uitspraken van ongeloof uit de betreffende kring, en dat het nooit had mogen gebeuren. Maar dat is echt niet meer genoeg. Terwijl de stofwolken van The Voice optrokken scherpten veel werkgevers hun beleid aan en werden medewerkers aangemoedigd misstanden te melden. Ook dat is niet meer genoeg. De zaak-Overmars, en andere schandalen, tonen aan dat nog lang niet bij iedereen is doorgedrongen dat het overschrijden van grenzen ook vanuit hún machtspositie abject, laaghartig en laf is. Dat grenzen voor iederéén gelden, hoeveel geld en macht je ook hebt. Júist voor hen.

Ook oproepen tot cultuurverandering zijn niet meer genoeg. Clubs of bedrijven moeten actief aan de slag. Er moet een code zijn omtrent sociaal gedrag, een instructie waarin staat wat ongewenst gedrag is. De normen moeten bekend zijn bij iedereen, er moet een vertrouwenspersoon zijn, een klachtencommissie, training voor het personeel. Het management moet het voorbeeld geven, en afrekenbaar zijn op wangedrag.

En ook dat is nog niet genoeg. Grensoverschrijders schamen zich vaak omdat ze door de mand zijn gevallen. Een ware cultuuromslag vindt pas plaats als leidinggevenden binnen de grenzen blijven omdat zij voelen dat machtsmisbruik onacceptabel is, en niet alleen omdat het niet mag. Dat kost tijd. Maar het begint en eindigt met bewustwording – op alle niveaus. Wat dat betreft kan de benoeming van een speciale regeringscommissaris, zoals dinsdagmiddag bekend werd gemaakt door het kabinet, een stap in de goede richting zijn. Het onderwerp mag niet meer van de agenda totdat iedereen volstrekt helder is welk gedrag wel en niet gewenst is – en iedereen zich naar die regels gaat gedragen. In alle geledingen van de maatschappij. In de cultuursector, het bedrijfsleven, het onderwijs, de showbusiness, de overheid – en in de sport.

Correctie (9 februari 2022): In een eerdere versie van dit Commentaar stond dat Overmars algemeen directeur van Ajax zou zijn. Dat klopt niet en is hierboven aangepast.