Glimlachen om liefdesperikelen in chaotische operette over dames in oorlogstijd

Na het slotapplaus van De Dappere Soldaat valt een van de acteurs op haar knie en vraagt iemand in het publiek ten huwelijk. Het blijkt een echt aanzoek, maar had zo onderdeel kunnen zijn van de voorstelling. Theatermaker Steef de Jong bewerkte Oscar Straus’ operette (1908) namelijk tot een kijkdoos vol dubbele bodems en transformaties.

In de afgelopen jaren is De Jong uitgegroeid tot een theaterbegrip, een verrassende maker die het operettegenre heeft afgestoft. Zo kreeg zijn recente productie bij de Nationale Opera, Operetta Land, jubelende recensies en was razendsnel uitverkocht.

De Jongs voorstellingen ademen een aandoenlijk houtje-touwtjegevoel door de kartonnen decors, die de afgestudeerd kunstenaar zelf ontwikkelt. Ook tijdens De Dappere Soldaat klappen de acteurs wandjes opzij om nieuwe ruimtes te creëren; een piano wordt zo de muur in gevouwen, een schilderij komt tot leven. Er zijn genoeg vondsten die een glimlach tevoorschijn toveren.

Lees ook het interview met Steef de Jong: ‘Positieve emoties vinden we simpel. Onzin!’

Opzettelijke verwarring

In eerdere voorstellingen speelde De Jong vaak zelf mee; nu beperkt hij zich tot de regie. Acteurs Malou Gorter, Rop Verheijen en Diewertje Dir nemen zo’n tien rollen op zich. Dat blijkt hét recept voor snelle personage-wisselingen en opzettelijke verwarring op het toneel.

In het libretto van Louis van Beek wachten drie welgestelde dames in oorlogstijd op de terugkeer van ‘hun mannen’. Als een gevluchte soldaat opduikt, worden harten op hol gebracht. Vragen over moed duiken op, maar worden overschaduwd door liefdesperikelen en humor.

Ook de muziek draagt bij aan de algehele luchtigheid. In plaats van het volle geluid van een orkest, klinkt een uitgeklede begeleiding uit de boxen. Hetzelfde geldt voor de choreografietjes, waarin lustig wordt gewapperd met zakdoeken en wat Balkan-folklore voorbijkomt. De Jong kiest voor een charmant soort eenvoud, waarmee hij een wereld weet op te roepen waarvoor je ogenblikkelijk valt.

Innemend avontuur

Te midden van de georganiseerde chaos wisselt Rop Verheijen behendig van ‘huisvriendin’ Mascha naar de gevluchte Bumerli. Marlou Gorter is vrouw én heer des huizes. Hun transformaties zijn simpel doch doeltreffend, zoals wanneer zij een pijp pakt en een stram loopje inzet om van moeder in vader te veranderen. Die eenvoud is noodzakelijk, want het tempo zit er goed in.

Verheijen is als komiek in topvorm. Zijn tekstbehandeling en spel zijn formidabel en hij weet ondanks de karikaturale personages te ontroeren, bijvoorbeeld als twijfelende Bumerli. Ook vocaal steekt hij met kop en schouders boven zijn collega’s uit – al kan Diewertje Dir verrassen met loepzuivere, lieflijke tonen. Gorter is dan weer onweerstaanbaar in zowel stekelig als blijmoedig spel.

Al met al is De Dappere Soldaat een innemend avontuur met een knipoog. Plat wordt het niet, maar ook echte diepgang ontbreekt. Daardoor raakt de vaart er tegen het einde een beetje uit. Uiteindelijk is de vraag hoeveel de verveelde dames hebben verzonnen: wat was spel en wat heeft zich echt afgespeeld?