Geven de Russische cijfers blijk van economische veerkracht of van een informatieoorlog?

Is de Russische economie weerbaarder tegen de westerse sancties dan verwacht? Afgelopen weken doen cijfers en ramingen dat wel vermoeden. Dinsdag zei het Russische ministerie van Economie te verwachten dat de economische krimp dit jaar minder groot wordt dan geraamd. Het Russische bruto binnenlands product zal dit jaar met 4,2 procent krimpen, zo denkt het ministerie nu, in plaats van met 7,8 procent, zoals de prognose drie maanden geleden nog was.

Russische economische cijfers gelden als niet altijd even betrouwbaar en doorzichtig, zeker sinds het begin van de invasie van Oekraïne. Veel gedetailleerde economische data worden simpelweg niet meer gepubliceerd. Maar ook het Internationaal Monetair Fonds voorziet een minder diepe recessie dan verwacht. De Russische economie zal dit jaar niet met 8,5 procent krimpen, zoals het fonds in april nog voorspelde, maar met 6 procent – zo stond eind juli in het periodieke IMF-rapport over de wereldeconomie vermeld. Overigens zijn de ramingen van de Russische overheid en van het IMF over komend jaar juist wat pessimistischer geworden. Ze verwachten voor 2023 een krimp van 2,7 respectievelijk 3,5 procent.

In het voorjaar waren de ramingen over 2022 nog aanmerkelijk pessimistischer. De Russische centrale bank voorzag dit jaar 8 tot 10 procent bbp-krimp, banken-denktank IIF 15 procent. De daadwerkelijke economische krimp lijkt tot dusver relatief mee te vallen: in het tweede kwartaal werd de economie 4 procent kleiner ten opzichte van het kwartaal ervoor, waarin de invasie van Oekraïne begon (op 24 februari – bijna een half jaar geleden). Dit cijfer komt van RosStat, het statistiekbureau van de Russische overheid. Hoe waarheidsgetrouw dit is, valt lastig te zeggen.

Energieprijzen

Volgens de hoofdeconoom van het IMF, Pierre-Olivier Gourinchas, ziet het economische beeld in Rusland er onder meer wat gunstiger uit omdat de autoriteiten met succes een financiële crisis hebben weten te voorkomen. Westerse landen troffen Russische banken hard, door ze af te snijden van het internationale betalingsverkeer. Russische banken werden onder meer uit het internationale identificatiesysteem Swift gegooid. Tegoeden in buitenlandse valuta van de Russische centrale bank werden bevroren. Maar „bankenpaniek” in Rusland is uitgebleven, zegt Gourinchas tegen persbureau AFP.

Daarnaast betekent de grote stijging van de energieprijzen een „enorme hoeveelheid inkomsten voor de Russische economie”, aldus de IMF-econoom. Europa, de grootste afnemer van Russische fossiele brandstoffen, durft een volledige boycot van olie en gas uit het land niet aan. De EU importeerde tussen januari en juni voor 52 miljard euro aan olie uit Rusland (dit bedrag ligt 70 procent hoger dan in dezelfde periode vorig jaar) en voor 24 miljard euro aan gas (240 procent meer dan vorig jaar), zo berekende bankeninstituut IFF.

De Russische economie lijdt vooral schade door de fors gedaalde import, met name van westerse producten, zei de Russische topeconoom Sergej Goeriëv in mei tegen NRC. Dat komt door westerse exportrestricties en door boycots van bedrijven. De auto-industrie in Rusland ligt bijna volledig op haar gat door een gebrek aan onderdelen en het vertrek van westerse bedrijven. Ook het Russisch leger lijdt onder het tekort aan onderdelen, zei Goeriëv. De Russische luchtvaartmaatschappij Aeroflot haalt nu volledige vliegtuigen uit elkaar om aan onderdelen te komen, zodat een deel van de vloot kan blijven vliegen, zo meldde persbureau Reuters laatst.

Lees ook dit artikel: Ondermijnt Turkije de westerse sancties tegen Rusland?

Informatieoorlog

Toch lijkt de Russische import nu weer aan te trekken, blijkt uit onderzoek van de econoom Matthew Klein. In juni lag de import 47 procent hoger dan in april. De stijging komt vooral door import uit de EU, Zwitserland, Japan en Zuid-Korea – landen die sancties tegen Moskou hebben uitgevaardigd. Als de sancties niet „snel” worden aangescherpt, kan het Russische leger van de gestegen import gaan profiteren, schrijft Klein op zijn blog.

De vraag hoe de Russische economie nu precies presteert, is niet alleen onderwerp van onderzoek, maar ook van een informatieoorlog. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken beschuldigt Moskou van cherry picking: het selectief kiezen van gunstige economische cijfers. Het ministerie verwijst naar een studie van de universiteit Yale, die juist laat juist zien dat de economie „wankelt” en dat verhalen over een heropleving „simpelweg niet waar” zijn.

Ook bbp-cijfers kunnen onderdeel vormen van „propaganda”, schrijft de Duitse econoom Janis Kluge op Twitter. Een daling van het bbp van 6 procent dit jaar ten opzichte van vorig jaar (de IMF-prognose) is „statistisch bedrieglijk”, schrijft hij. Dit omdat het hier gaat om het totale bbp in 2022 versus het totale bbp in 2021. Kijk je in dit scenario van 6 procent krimp naar de maandelijkse bbp-dalingen die hiervoor nodig zijn, dan ontstaat een ander beeld. De Russische economie zal dan tussen februari (de laatste maand vóór de sancties) en december met 15 procent gekrompen zijn. Kluge twittert: een lage krimp van het jaarlijkse bbp „zal worden gebruikt in Russische propaganda”. „En in het Westen zullen wannabedwarsliggers uitschreeuwen: de sancties werken niet!”