Fractalkunstenaar Julius Horsthuis is natuurfotograaf van een wiskundige wereld

„De film is voor mij ook een experiment: hoe lang blijft dit interessant? Voor anderen is het meditatief. Er zijn mensen die twee uur in mijn immersieve installaties blijven zitten. Ik probeer een gevoel over te brengen van awe, ontzag. Dat je weggecijferd wordt in een groter geheel.”

Je was visual effects-ontwerper voor films. Waarom begon je fractalkunst te maken?

„Het was nooit mijn ambitie om visual effects te ontwerpen, ik wilde films maken. Maar toen ik drie keer was afgewezen voor de filmacademie, leek het me het beste om in de filmindustrie te gaan werken. Zo rolde ik uiteindelijk in de visual effects.

„Een jaar of tien geleden werden de eerste video’s gemaakt van 3D-fractals. Ik zag voor me hoe ik een scène in een science fiction-thriller zich in zo’n fractale wereld kon laten afspelen. Met fractals kan ik film maken, maar dan in een abstracte wereld zonder scripts en acteurs.”

En zonder plot.

„Jazeker. Verhalen vertellen was niet wat mij aantrok aan film. Ik wilde magische werelden maken, met mooie composities, veel muziek en sferen. Visual effects moeten volgens veel mensen in het vak in dienst staan van de plot, maar daar ben ik het niet mee eens. Ik vind dat films ook visuele voorstellingen kunnen zijn. Net zoals met muziek: je hebt liedjes die ergens over gaan, en andere muziek is puur abstract.”

Fractalkunst was een tijdje populair in de jaren negentig. Maar fractalvideo’s zijn iets nieuws?

„Ja, in de jaren negentig werden computers snel genoeg om tweedimensionale fractals te maken. Dat was toen vrij hip in bepaalde subculturen: acid, psychedelische cd-hoezen. Maar de eerste drie-dimensionale weergave van een fractal is pas rond 2010 gemaakt: de Mandelbulb.

„De Mandelbulb ziet eruit als een bal met uitstulpingen, in allerlei gedaanten. Zo zijn er meer 3D-fractals. De ‘Amazing Box’, bijvoorbeeld, heeft bogen en platte vlakken. Het zijn wiskundige formules waar je met software, ik gebruik Mandelbulb3D, variaties in aanbrengt. Daardoor kun je een fractal zich laten ontwikkelen als een video. De fractal vouwt zichzelf bijvoorbeeld tot een vlak dat zich weer vouwt, steeds kleiner, waardoor alles in elkaar gaat krullen.

„Toen ik die eerste video’s van 3D-fractals zag, was ik meteen mesmerized. En nog steeds vind ik het fascinerend en mysterieus. Ik begrijp van de wiskunde erachter maar een klein beetje. Dat vind ik niet erg. Als ik het precies begrijp, is misschien de magie eraf.”

Het effect van de 3D fractals is ruimtelijk en vervreemdend.

Fractals zijn per definitie oneindig veelvormig: hoe ver je ook inzoomt, er zijn altijd kleinere details, zoals in deze Pantheon. Stills uit Recombination

Die software, Mandelbulb3D, levert prachtige vormen, met kleur, belichting en textuur. Is de maker van die software de echte kunstenaar?

„Of misschien is wiskunde de kunstenaar? De maker van de software is absoluut briljant – hij is alleen bekend als ‘Jesse’ en leeft volledig teruggetrokken. Ook die vormen, die eerder al beschreven zijn door wiskundigen, kan ik niet claimen als mijn werk.

„Ik vergelijk mijn bijdrage als kunstenaar meer met die van een natuurfotograaf. Die vertelt zijn eigen verhaal door lichtinval of camera-instellingen, maar hij kan niet claimen dat een berg of boom van hem is. Ik neem een kijker mee in een wiskundige wereld die heel veel mensen nog niet gezien hebben.”

Draagt je werk desondanks je eigen handtekening?

„Ja, dat hoor ik wel van mensen die dit soort kunst kennen. Sowieso zijn fractal artists die animaties maken, op de vingers van een of twee handen te tellen. Ik besteed veel tijd aan het editen – soms zet ik er een wolkenlucht achter, of zo – kleurcorrectie en montage. De compositie en camerabeweging, hoe de animatie samenvalt met de muziek, is echt van mij. De fractals zelf maak je, gek genoeg, in een paar uur.”

Waarom wordt dit dan zo weinig gedaan?

„De berekeningen kosten veel tijd. Ik ontwerp mijn animaties in lage resolutie, dan kan ik wel ongeveer voorspellen wat eruit komt. Maar als ik alles eenmaal heb bedacht, moeten mijn computers wekenlang, soms wel maandenlang rekenen om de uiteindelijke video te maken. Ik heb hier acht computers staan, die zijn altijd bezig – nu ook. Ik verwarm mijn huis ermee. In de zomer is het minder leuk.”

Recombination is tot en met 29 mei te zien in Museon-Omniversum in Den Haag. Inl: Museon-omniversum.nl

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 26 april 2023.