Felle woordenwisseling over Oekraïne in Veiligheidsraad

De Verenigde Staten en Rusland raakten maandag verbaal fiks slaags tijdens een zitting van de VN-Veiligheidsraad over de concentratie van Russische militairen aan de grens met Oekraïne.

De VS beschuldigden Rusland ervan de vrede in gevaar te brengen door zeker honderdduizend militairen en zware wapens samen te trekken aan de grens met Oekraïne. Rusland beschuldigde de VS van misleiding, megafoondiplomatie, theatraal gedrag, hysterie en het aanwakkeren van angst. De VS riepen de overige VN-leden op zich eens af te vragen „hoe ongemakkelijk u zich zou voelen met honderdduizend militairen aan uw grens”.

De vijftienkoppige Veiligheidsraad is vrijwel machteloos in de confrontatie tussen Rusland en het Westen over Oekraïne omdat Rusland in de raad een veto heeft. Een besluit of gezamenlijke verklaring zit er daarom zo goed als niet in.

De raad fungeerde maandag, zoals wel vaker, als podium waarop grootmachten kunnen proberen de wereldopinie naar hun hand te zetten. De Oekraïnecrisis is ook een propagandastrijd en een VN-vergadering is een ronde in dat gevecht.

‘Situatie urgent en gevaarlijk’

De VS hadden om de vergadering gevraagd omdat ze vrezen dat Rusland op het punt staat met een militaire escalatie de soevereiniteit van Oekraïne en daarmee het VN-Handvest te schenden. „De situatie is urgent en gevaarlijk”, zei de Amerikaanse ambassadeur Linda Thomas-Greenfield. „Russische acties raken het hart van het Handvest.”

Onmiddellijk nadat voorzitter Noorwegen de vergadering had geopend vroeg Rusland het woord, in een poging de vergadering meteen te beëindigen. De concentratie van militairen was, zei de Russische ambassadeur, Vasili Nebenzja, helemaal geen internationale kwestie. Het gaat immers om stationering van Russische militairen op Russisch grondgebied. Dat is een zaak van Rusland, de rest is hysterie, aldus Nebenzia, kort samengevat.

Nebenzja, met zijn kale hoofd en sarcastische opmerkingen al sinds 2017 een opvallende verschijning in de VN, had niet genoeg medestanders om de vergadering tegen te houden. In minder belangrijke kwesties, zoals het samenstellen van de agenda, werkt het veto niet. De VS hadden acht medestanders nodig om een vergadering af te dwingen en hadden er negen. Alleen China stemde met Rusland tegen. Drie landen, waaronder India, onthielden zich van stemming.

De Amerikaanse ambassadeur onderstreepte dat er al zeker honderd diplomatieke ontmoetingen over de Oekraïnecrisis achter gesloten deuren zijn geweest en dat het nu tijd was om openlijk over de zaak te spreken. Mocht Rusland Oekraïne binnenvallen, zei ze, dan „kan niemand meer zeggen: dat zagen we niet aankomen”.

Nebenzja herhaalde dat Rusland uit is op vrede en dat de VS een wig willen drijven tussen de bevriende naties Rusland en Oekraïne. Hij beschuldigde de VS ervan een allegaartje aan aantijgingen te presenteren dat niet gebaseerd is op feiten. Zo vroeg hij zich af waar het cijfer van honderdduizend militairen vandaan komt. „Wij hebben dat nooit bevestigd.”

De Russische ambassadeur schuwde grote woorden en zware beschuldigingen niet. De VS zouden in 2014 in Kiev een bewind van „nationalisten, radicalen, Russofoben en pure nazi’s” aan de macht hebben gebracht. Hij beschuldigde Thomas-Greenfield er ook van dat ze stiekem zat te hopen op een oorlog in Oekraïne. „Je wilt dat het gebeurt, zodat je eigen woorden werkelijkheid worden.” Toen even later de ambassadeur van Oekraïne het woord kreeg, verliet Nebenzja de vergadering.

Ontmaskerd

De zaal met de hoefijzervormige vergadertafel was al vaker decor voor dramatische politieke confrontaties tijdens internationale crises.

Beroemdste voorbeeld is de vergadering over de Cubacrisis op 25 oktober 1962. De Amerikaanse VN-ambassadeur Adley Stevenson ontmaskerde toen Valerian Zorin, ambassadeur van de Sovjet-Unie, als leugenaar. Nadat Zorin op hoge toon had ontkend dat Moskou raketten op Cuba had gestationeerd, presenteerde Stevenson luchtopnames van Cuba die het tegendeel moesten bewijzen.

De ontmaskering van Zorin leidde niet tot oplossing van de Cubacrisis, maar was een pr-overwinning en maakte geschiedenis als een roemvol optreden voor de VS.

Dat kun je niet zeggen over het optreden van minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell, die in 2003 in de V-raad beweerde bewijzen te hebben dat de Iraakse leider Saddam Hoessein over massavernietigingswapens beschikte. Powell zwaaide met een flesje met poeder, maar later werd duidelijk dat Irak geen massavernietigingswapens had.

Nebenzja bracht het optreden van Powell over Irak nog even fijntjes in herinnering. En, zei, hij „wat met dat land is gebeurd, weten we allemaal.”

Lees ook:Jaap de Hoop Scheffer: ‘Laat de Oekraïners zelf hun lot bepalen’