Europa verwerkt dit jaar veel asielaanvragen, Nederland rond het gemiddelde

Vluchtelingen komen ‘naar Europa’, hoor je vaak, maar het ene land is het andere niet. Zo kreeg Cyprus dit jaar tot nu toe 1.158 asielaanvragen per 100.000 inwoners binen. Nederland: 85. En Hongarije: 0,25.

Het cijfer voor Europa als geheel is 88; Nederland zit dus net iets onder het gemiddelde. 2022 lijkt het jaar te worden met de meeste asielaanvragen sinds 2016. Op basis van de cijfers over het eerste half jaar zou het aantal aanvragen in Europa dit jaar op zo’n 900.000 uitkomen. Dit is nog wel een stuk minder dan in 2015 en 2016, met respectievelijk 1,4 miljoen en 1,3 miljoen aanvragen.

Oekraïners zitten hier nauwelijks bij. De ongeveer zes miljoen mensen die dit jaar de oorlog in hun land ontvluchtten, hebben in de regel geen asiel nodig om in Europa te mogen verblijven. Minder dan 1 procent van hen vraagt alsnog asiel aan. Dit komt in 2022 neer op naar schatting vijftigduizend Oekraïners die een asielaanvraag hebben lopen.

De gegevens zijn verzameld door het Europese statistiekbureau Eurostat. Het gaat om cijfers uit alle 27 EU-landen plus IJsland, Liechtenstein, Montenegro, Noorwegen en Zwitserland. Hierbij moet worden aangetekend dat in 2015 en 2016 het Verenigd Koninkrijk nog als EU-lid meetelde; voor 2022 beschikt Eurostat niet over de Britse cijfers. Met de aanvragen in het Verenigd Koninkrijk erbij opgeteld komt het aantal asielaanvragen in 2022 in Europa vermoedelijk boven de 950.000 uit. De 33 onderzochte landen tellen samen 530 miljoen inwoners.

Waren in 2021 de Syriërs nog de grootste groep asielaanvragers in Europa, dit jaar vormen de Afghanen de voornaamste nationaliteit. Zij ontvluchten de Taliban, de extremistische groepering die in augustus 2021 de macht in het land weer overnam. Al meer dan vijftigduizend Afghanen vroegen dit jaar in Europa asiel aan. Relatief veel aanvragen komen bovendien van Venezolanen, Colombianen, Turken en Georgiërs.

Relatief krijgen Cyprus en IJsland verreweg de meeste asielaanvragen te verwerken. Op deze kleine eilandstaten – met respectievelijk ruim 1,2 miljoen en nog geen 400.000 inwoners – telt elke asielzoeker relatief zwaar mee. Cyprus is bovendien vanuit Afrika en het Midden-Oosten per boot te bereiken.

Minder dan in België en Duitsland

Nederland verwerkt, vergeleken met de andere Europese landen, een gemiddeld aantal asielaanvragen. Relatief (per 100.000 inwoners) zijn het er minder dan de buurlanden België en Duitsland, en ongeveer evenveel als Frankrijk.

De meeste landen in Europa houden zich aan internationale afspraken met betrekking tot asielzoekers. Zo volgt uit het Vluchtelingenverdrag van Genève dat iedere vluchteling recht heeft op bescherming . Dit betekent ook dat mensen die daadwerkelijk een noodsituatie zoals een oorlog ontvluchten, het recht krijgen op een verblijfsvergunning. Een ‘asielstop’, zoals de VVD onlangs bepleitte, strookt niet met de internationale verplichtingen die Nederland heeft.

Toch zijn er wel Europese landen die zich minder aan internationale afspraken gelegen laten liggen. Hongarije heeft al in 2016 een ‘crisissituatie door massa-immigratie’ uitgeroepen. Volgens de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR verwijderde de Hongaarse politie de afgelopen jaren tienduizenden vluchtelingen die ‘illegaal’ in het land verbleven nog voordat ze de kans kregen om asiel aan te vragen. Ook staat het land bekend om het hek langs de grens met Servië, dat bedoeld is om asielzoekers buiten het land te houden.

Lees ook: Lijkt deze asielcrisis op die van 2015? Dit zijn de cijfers

Het Europese Hof van Justitie oordeelde vorig jaar dat Hongarije het EU-recht schendt door hulp aan asielzoekers te criminaliseren en het recht op asiel te begrenzen. Maar van dat oordeel trekt het land zich weinig aan. Premier Viktor Orbán verklaarde onlangs tijdens een toespraak dat de Hongaren „geen gemengd ras” willen worden. Het afschrikken van vluchtelingen heeft het gewenste effect: het aantal asielvragen in het Midden-Europese land is verwaarloosbaar.

Streven naar nul asielzoekers

Een ander Europees land dat om zijn strenge asielbeleid bekendstaat, is Denemarken. Wat Denemarken van veel andere Europese landen onderscheidt, is dat het land bedongen heeft dat het zich niet aan het Europese asielbeleid hoeft te houden. Denemarken streeft formeel naar nul asielzoekers, en net als in Hongarije lijkt dit asielzoekers af te schrikken.

Hiertoe neemt het land tal van maatregelen. Zo trekt Denemarken verblijfsvergunningen in van Syriërs die al jaren in het land zijn, omdat de regio rond Damascus inmiddels veilig geacht wordt. Permanente verblijfsvergunningen kunnen pas na acht jaar aangevraagd worden, en dan nog worden er strenge criteria gebezigd. Ook heeft Denemarken afgelopen vrijdag, net als het Verenigd Koninkrijk al eerder deed, een overeenkomst met Rwanda gesloten over de opvang van asielzoekers in dat Oost-Afrikaanse land.

Toch is er van een ‘asielstop’ in Denemarken geen sprake. Weliswaar lag het aantal aanvragen vorig jaar relatief laag, toch werden 775 van de 2.080 aanvragen goedgekeurd. In Nederland, dat drie keer zo veel inwoners heeft, ging dit om 12.065 van de 26.520 aanvragen.

Een echte asielstop zou alleen in Europees verband afgesproken kunnen worden, of een lidstaat zou eenzijdig het Verdrag van Schengen moeten opzeggen. Asielzoekers die zich in Duitsland of België bevinden en daar nog geen asiel aangevraagd hebben, zijn vrij om naar Nederland te komen en zich in Ter Apel te melden. Een echte ‘asielstop’ zou betekenen: grenzen dicht.

Bovendien, zegt migratieonderzoeker Annika Lindberg van de Universiteit van Göteborg, weerhoudt een ‘asielstop’ mensen in nood er niet van om naar Europa te vluchten. „Je krijgt een soort waterbedeffect. Denemarken schrikt vluchtelingen af, waardoor ze hun heil in Duitsland zoeken. Dat is geen asielstop, dat is het circuleren van vluchtelingen binnen Europa. Wie een noodsituatie in Syrië of Afghanistan ontvlucht is, gaat echt niet terug.”

Lees ook: Turkije probeert het zijn asielzoekers zo moeilijk mogelijk te maken