Energiebedrijven zijn furieus over hun bijrol bij warmtenetten

Energiebedrijven Vattenfall en Eneco hebben furieus gereageerd op het verwachte kabinetsbesluit dat nieuwe warmtenetten voortaan in handen van gemeenten moeten komen. Bedrijven kunnen dan slechts eigenaar worden voor minder dan 50 procent. Zij kondigden donderdag aan niet meer te gaan investeren in warmtenetten.

Vattenfall spreekt van „een onwerkbare situatie voor private warmtebedrijven” als zij zeggenschap verliezen over aan te leggen warmtenetten. Verder is er volgens het bedrijf ook onduidelijkheid over de mogelijke onteigening van warmtenetten die het nu bezit. Eneco noemt het „vanuit bedrijfseconomisch perspectief onverantwoord om tientallen miljoenen euro per warmtenet” te investeren als er geen zeggenschap is. De twee bedrijven hebben, samen met de derde grote speler Ennatuurlijk, 90 procent van de warmtemarkt in handen.

Nog geen wetsvoorstel

Het felle protest uit de marktsector komt niet onverwachts, maar opmerkelijk is dat al een investeringsstop wordt aangekondigd voordat er sprake is van een wetsvoorstel. Woensdag werd via NRC bekend dat deze vrijdag het wetsvoorstel van energieminister Rob Jetten (D66) in de ministerraad behandeld zou worden. Vervolgens wordt dan de Tweede Kamer geïnformeerd.

Jetten maakte deze zomer al bekend dat hij gemeenten de regierol wil geven. Daar verbond hij de voorwaarde aan dat de centrale rol van gemeenten het tempo van de energietransitie niet zou vertragen. De warmtenetten spelen immers een grote rol in het streven om woonwijken gasloos te maken. In 2030 moeten volgens het Klimaatakkoord een half miljoen nieuwe aansluitingen zijn gerealiseerd. Die huizen krijgen dan warmte via bijvoorbeeld biomassa, restwarmte of geothermie.

De bewindsman liet deze zomer accountant PwC een onderzoek doen naar de vraag of de gemeenten deze taak erbij kunnen hebben. Volgens het in augustus verschenen rapport, dat nog niet naar de Tweede Kamer is verzonden, zou de doelstelling van een half miljoen aansluitingen praktisch onhaalbaar worden als energiebedrijven niet meer de dominante eigenaar mogen worden. PwC schrijft dat gemeenten „hun capaciteit en expertise aanzienlijk [moeten] uitbreiden”, wat tot tijdverlies leidt.

Brancheorganisatie Energie Nederland liet vorige maand al weten te stoppen met investeren als warmtenetten in publieke handen komen. Zonder dominant belang is het „niet werkbaar en niet acceptabel”, stelden zij.

Lees ook: Ergernis tussen lidstaten over trage EU-reactie neemt toe, wordt de energietop ‘een robbertje vechten’?

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) noemde namens de gemeenten het onderzoek van PwC vorige maand „smal ingestoken en in tijd en methodiek beperkt”. Donderdag zei VNG de aangekondigde investeringsstop van de energiebedrijven te betreuren. „Hiermee blijken warmtebedrijven onbetrouwbaar richting inwoners” te zijn.

Volgens de gemeenten blijven warmtebedrijven belangrijke partners, ook al komt de leiding bij de lokale overheid. „Zonder de warmtenetten kunnen gemeenten huizen niet van het aardgas halen en blijven bewoners zitten met een hoge energierekening.”

Met de stap om de regierol aan de gemeenten te geven, komt Jetten tegemoet aan de wens van een grote politieke meerderheid om de energiebedrijven op afstand te houden. CDA-Kamerlid Henri Bontenbal noemde de dominantie van de gemeenten in een opinie-artikel in AD onlangs „een extra verzekering dat huishoudens goed beschermd worden”.