Egyptische activist Alaa brengt vanuit zijn cel president Sisi in verlegenheid

Vanuit zijn cel in de Wadi al-Natrungevangenis ten noorden van Caïro slaagt Egyptes bekendste politieke gevangene, Alaa Abdel Fattah, er verrassend goed in de aandacht van de rest van de wereld te vestigen op het bedroevende lot van hemzelf en andere politieke gedetineerden. Ongetwijfeld tot ergernis van president Abdel-Fattah al-Sisi spreekt de ene na de andere westerse leider hem erop aan bij de klimaattop in Sharm-el-Sheikh. Ook de Amerikaanse president Biden deed dat vrijdag tijdens een onderhoud in Sharm-el-Sheikh, waar de top plaatsvindt.

Bewust zette Abdel Fattah zijn eigen inmiddels zeer breekbare gezondheid in als troef tegen Sisi. „Ik heb besloten mijn strijd voor vrijheid en vrijheid voor alle gevangenen op het geschikte moment op te voeren”, kondigde Alaa (40), zoals hij vaak kortweg wordt genoemd, aan in een brief aan zijn familie. Daarom wilde hij vanaf het begin van de klimaattop op 6 november zelfs geen water en thee met honing en melk meer drinken, nadat hij in april al in hongerstaking was gegaan.

Lees ook: ‘In een Egyptische gevangenis kom je het dichtst bij de dood’

Omdat hij al danig was verzwakt, loopt zijn leven nu acuut gevaar. In juni constateerde Layla Soueif, zijn moeder bij een bezoek, dat Alaa al zo zwak was dat hij zichzelf niet meer kon wassen. „Alaa heeft niet de illusie dat het regime hem ooit nog zal vrijlaten”, vertelde ze NRC zondag telefonisch. „Hij is ervan overtuigd dat het regime hem in de gevangenis wil laten sterven.”

Het laatste wat Sisi en de zijnen echter willen is dat Alaa juist tijdens de klimaattop bezwijkt, uitgerekend de gelegenheid waarbij Sisi Egypte’s zonnigste zijde hoopte te etaleren. Daarom heeft Alaa’s familie, die zich uit alle macht inzet voor zijn vrijlating, inmiddels te horen gekregen dat er „medische ingrepen” op hem zijn geweest. Dit betekent vermoedelijk dat hij onder dwang sondevoeding krijgt toegediend. „Pas 17 november staat er weer een bezoek op de agenda”, zegt Alaa’s moeder.

Intimidatie

Alaa Abdel Fattah voert al jaren campagne voor meer vrijheid en democratie in zijn land. Hij betoogt met name dat vrijheid onmogelijk is, wanneer een regime – zoals het Egyptische – gebruik maakt van fysieke intimidatie jegens zijn tegenstanders. Ook spoort hij westerse democratieën, die om uiteenlopende redenen gewoon contact blijven onderhouden met Sisi’s regime, aan principiëler te zijn. „Repareer jullie eigen democratie”, zoals hij het formuleerde in een bundel die vorig jaar verscheen onder de titel You have not yet been defeated.

Juist onder president Sisi is de repressie de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Hoewel het bewind zelf volhoudt dat er helemaal geen politieke gevangenen zitten in Egyptische gevangenissen, schatten mensenrechtenorganisaties dat er in totaal zo’n 60.000 mensen om politieke redenen worden vastgehouden.

Abdel Fattah zit nu een straf uit van vijf jaar omdat hij vorig jaar ‘nepnieuws’ via sociale media zou hebben verspreid omtrent de dood van een gevangene. In 2014 had hij ook al vijf jaar gekregen omdat hij zonder toestemming had geprotesteerd. Tot mei van dit jaar zat hij in de gevreesde Tora-gevangenis in afzondering in een cel waar geen zonlicht binnenkwam. Hij mocht geen boeken ontvangen of aan lichaamsbeweging doen. Daarna werd hij overgebracht naar het Wadi al-Natrun-complex, waar de situatie iets beter is en hij een cel deelt met twee anderen.

Van mijn vader erfde ik een gevangeniscel en een droom

Alaa Abdel Fattah Egyptisch activist

Dat Alaa koos voor een bestaan als activist was gezien zijn afkomst misschien niet zo verbazend. Zowel zijn vader, de bekende mensenrechtenadvocaat Ahmed Seif el-Islam Hamed, als zijn moeder Laila Soueif, een wiskundige, voerden eveneens veelvuldig campagne voor meer burgerlijke vrijheden. Zijn vader, overleden in 2014 terwijl zijn zoon in de cel zat, zat zelf ook al jaren gevangen tijdens het bewind van president Mubarak. „Van mijn vader erfde ik een gevangeniscel en een droom”, schreef Alaa eens. Alaa zat eveneens in de gevangenis toen zijn zoontje Khaled in 2011 werd geboren.

Lees ook: Egypte heeft alles gedaan om activisten uit de buurt van de klimaattop te houden

Ruim voor de zogenoemde Arabische Lente van 2011 zette Alaa zich, samen met zijn vrouw Manal Bahey el-Din Hassan, in voor meer vrijheid in Egypte. Alaa, opgeleid als software-programmeur, was auteur van een veelgelezen blog en was ook een actief twitteraar. In 2006 kwamen zijn activiteiten hem op zijn eerste verblijf in de gevangenis te staan.

Protest op het Tahrirplein

Na een ballingschap in Zuid-Afrika keerde het paar in 2011 terug naar Egypte om zich aan te sluiten bij de grote protestdemonstraties op het Tahrirplein in Caïro tegen het bewind van president Mubarak. Ook toen bevond Alaa zich in de voorste gelederen. Met zijn kennis van de sociale media en digitale instrumenten zorgde hij er tevens voor dat de protestbeweging het logge staatsapparaat en het leger vaak enige stappen voor was. In oktober 2011 werd hij echter opnieuw gearresteerd, omdat hij betogers zou hebben opgehitst tegen het leger. Bij zijn proces werd hij verdedigd door zijn vader.

Omdat zijn moeder in het Verenigd Koninkrijk werd geboren, hebben zowel Alaa als zijn zusters – beiden ook mensenrechtenactivisten – de Britse nationaliteit. Onder druk van het Britse thuisfront kaartte de nieuwe Britse premier Rishi Sunak afgelopen week de toestand van Alaa daarom nog nadrukkelijker dan andere leiders aan bij Sisi.