Een droomhuwelijk van entertainment en engagement

Het mag wel eens gezegd worden: de beste Shakespearebewerkingen die de afgelopen jaren in het Nederlandse theater zijn gemaakt, kwamen allemaal van vrouwelijke makers. In hun gevierde Othello uit 2018 zetten auteur Esther Duijsker en regisseur Daria Bukvic op onontkoombare wijze systemisch én expliciet racisme centraal.

In 2019 volgde regisseur Nina Spijkers met een enscenering van Het temmen van de feeks die een bijzonder boeiende blik op man-vrouwverhoudingen gaf. En nu, wederom in regie van Bukvic, is er een bruisende, heerlijk vrije bewerking van Midzomernachtsdroom, die de komische kanten van het stuk volledig uitbuit maar tegelijkertijd voldoende ruimte laat voor scherpe inhoudelijke overpeinzingen.

Lees ook het interview met Vera Morina: ‘Wat mijn familie in Kosovo heeft meegemaakt, is op school nooit voorbijgekomen’

In haar tekst blijft Vera Morina dicht bij de basisstructuur van het stuk, maar in de details weet ze de verwikkelingen volledig naar haar hand te zetten. De ‘star-crossed lovers’ Hermia en Lysander zijn het slachtoffer van een vloek waardoor ze altijd anderhalve meter afstand van elkaar moeten houden. Ze zien als enige oplossing dat ze elkaar in hun dromen kunnen beminnen. Slapen is echter door koning Theseus verboden in het zestiende-eeuwse Athene, waar iedereen permanent magisch poeder snuift om wakker, en daarmee productief te blijven. De geliefden ontsnappen daarom uit de stad, waar ze echter de speelbal worden van elfenkoningen Titania en Oberon, die een vete hebben over of je mensen in hun dromen juist moet geven waarnaar ze verlangen, of ze met hun diepste angsten moet confronteren.

Spiegel

Razend slim verbindt Morina zo verschillende thema’s: de teloorgang van fysiek contact tijdens corona, de constante productiviteitseisen van de neoliberale maatschappij, en de vraag of kunst vooral ontsnapping moet bieden of het publiek een spiegel moet voorhouden. Dat laatste thema wordt verder aangestipt in het subplot van het theatergezelschap dat een oeroude tragedie komt spelen op het huwelijk van de koning en zijn geliefde Hippolytos. In dat stuk is een tijdreizende vluchteling uit de ijstijd gecast om culturele toe-eigening te vermijden (immers: hoe kunnen zestiende-eeuwers geloofwaardig een stuk van voor de jaartelling spelen?).

Zo ontstaat een heerlijke satire waarin de personages tóch nergens plat of tweedimensionaal worden. Naast de geweldige dialogen, die afwisselen tussen moderne straattaal en verheven poëzie, is dat op conto te schrijven van de geweldige cast, die zich in de regie van Bukvic met aanstekelijk spelplezier op het materiaal storten. De vaak onbeschaamd hormonaal gedreven hoofdpersonages (vooral Shelley Bos zet een hilarisch portret van seksuele frustratie neer) contrasteren mooi met de intellectuele ijdelheid van de kibbelende theatergroep en de relatiecrisis van het elfenechtpaar.

Ontroerend slot

Jammer genoeg zijn de andere elementen van deze multidisciplinaire voorstelling een stuk minder gelaagd dan tekst en spel. De choreografieën van Introdansmaker Regina van Berkel zijn eendimensionaal en illustratief, eerder musicalachtig showballet dan een extra artistieke laag in de voorstelling.

Ook de muziekkeuzes van Joris Nassenstein ontberen de lichtheid die de theatrale elementen kenmerkt – de veelal klassieke composities zijn te sturend en nemen regelmatig te veel ruimte in. Vooral in de slotscène zorgt de muziek voor een storende laag onnodig sentiment.

Dat is vooral jammer omdat het slot anderszins verrassend ontroerend is. Koning Theseus ziet de anti-slaapwet als de laatste herinnering aan zijn ouders, die het koninklijke besluit namen vlak voordat ze verongelukten. Pas als de jonge generatie de koning dwingt om het verleden onder ogen te zien, komt er ruimte voor beweging en verandering.

Zo maken de Kosovaars-Nederlandse Morina en de Bosnisch-Nederlandse Bukvic het thema van onverwerkt trauma, en hoe dat een volledige gemeenschap of samenleving in zijn greep kan houden, tot de dramatische kern van hun voorstelling. Hun Midzomernachtsdroom is niet alleen een reflectie op de relatieve merites van entertainment en engagement, maar ook een uiterst geslaagde symbiose ervan.