Nieuwe code sociale veiligheid in Amsterdams Kunstenplan na onderzoek misstanden Likeminds

In het volgende Kunstenplan van de gemeente Amsterdam komt een „extra beoordelingscriterium” voor sociale veiligheid, naast al bestaande codes over onder andere diversiteit, inclusie, fair practice en cultural governance. Culturele instellingen die van de gemeente Amsterdam structureel subsidie willen ontvangen voor de periode 2025 tot en met 2028, zullen moeten aantonen dat ze protocollen hebben om sociale veiligheid op de werkvloer te garanderen.

Dat beloofde de Amsterdamse cultuurwethouder Touria Meliani (GroenLinks) donderdagochtend in een debat met de Raadscommissie Financiën, Kunst en Diversiteit. Meliani reageerde op vragen van gemeenteraadsleden over wantoestanden bij het grootstedelijk theaterhuis Likeminds. Aanleiding is de publicatie vorige week van een NRC-onderzoek over misstanden bij het met ongeveer 1,4 miljoen euro per jaar gesubsidieerde Likeminds.

In dit onderzoek beschuldigen 13 (oud)-medewerkers van Likeminds directeur Jarrod Francisco van grensoverschrijdend gedrag over een periode van ten minste dertien jaar. Ook bleek uit het onderzoek dat de bedrijfsvoering bij Likeminds niet transparant is. Zo wordt het salaris van directeur Francisco niet helder in de exploitatierekeningen opgevoerd (terwijl dat volgens de Wet normering topinkomens (WNT) wel moet). Pierre Ballings – voorzitter van de Raad van Toezicht – houdt al sinds de oprichting van Likeminds in 2003 – toezicht. Jaarstukken werden na vragen van NRC aangevuld, en soms ook gewijzigd. Herhaaldelijke vragen van de krant om uitleg en wederhoor werden door zowel de Raad van Toezicht als directeur Francisco afgewezen.

Meliani zei in de raadscommissie „super verbijsterd” te zijn door het onderzoek in NRC. „In juni van dit jaar heb ik een gesprek met de Raad van Toezicht gevoerd naar aanleiding van een onderzoek door bureau Bezemer & Schubad naar het onveilige bedrijfsklimaat bij Likeminds. Volgens de Raad ging het maar om twee meldingen. Ook werd me bezworen dat er geen acuut probleem is. Dat er nu zoveel meldingen zijn gedaan, sommigen kwetsbaar en anoniem, is triest en schokkend. Ik ga in het nieuwe Kunstenplan kijken hoe we structureel sociale onveiligheid in dit soort hiërarchische instellingen kunnen tegengaan. Want ook als je denkt dat het klopt, speelt er eigenlijk nog meer.”

Scherpe vragen

Aan de wethouder werden scherpe vragen gesteld over de kwaliteit van toezicht en bedrijfsvoering bij Likeminds. „Hoe kan het dat NRC in een niet al te complex onderzoek allerlei missers in bedrijfsvoering vond?”, aldus Annabel Nanninga (JA21). En: „NRC heeft keer op keer om wederhoor gevraagd – maar niet gekregen. Hoe kan dit? Klopt het onderzoek in NRC nu wel of niet?”, vroeg Erik Bobeldijk (SP). „Zoals ik het zie was er sprake bij Likeminds van een ‘Mickey Mouse-toezicht’”, zei Eduard Mangal (DENK).

Meliani stelde dat de stukken die zij heeft ingezien „kloppen”. „Maar op de website van Likeminds zijn stukken geüpload die waarschijnlijk niet kloppen”, aldus de wethouder. „Dat is slordig. Dat is een zaak van een wel of niet goede bedrijfsvoering van Likeminds. Wij zouden nooit subsidie geven als we onregelmatigheden hadden geconstateerd. Alles wat we aan stukken van Likeminds hebben gekregen, voldeed. Het staat op papier, er wordt gezegd dat het goed is.”

Maar nu vraagt Meliani zich af: „Is dat wel zo? Hoe kunnen we in het nieuwe Kunstenplan kritischer naar dit soort cijfers kijken en er grip op krijgen?” De wethouder gaat „met meerdere instellingen” hierover in gesprek.

Kritisch toezicht

Wat betreft de rol van Pierre Ballings is Meliani duidelijk. „Juridisch deed Ballings niets fout, want hij was vanaf 2003 voorzitter van het bestuur van Likeminds en vanaf 2015 voorzitter van de Raad van Toezicht. Maar je moet je als toezichthouder afvragen of je nog kritisch toezicht kunt houden als je ergens al twintig jaar zit. Ook daar gaan we in het nieuwe Kunstenplan scherper op letten.”

Lees ook: Langdurig grensoverschrijdend gedrag en gesjoemel bij geprezen theaterhuis Likeminds

De dag na de publicatie van het onderzoek in NRC heeft Meliani een „stevig gesprek” met de Raad van Toezicht gevoerd. Ook heeft zij een „plan van aanpak” geëist. Als gevolg daarvan is Ballings op 8 september met onmiddellijke ingang afgetreden als voorzitter. Directeur Francisco is op non-actief gesteld.

Naast zijn werk bij Likeminds is Francisco sinds 2020 ook lid van de Raad van Toezicht van kunstenopleiding ArtEZ. Ballings was daar bij Francisco’s aantreden voorzitter. Louise van Deth, de huidige voorzitter van de Raad van Toezicht bij ArtEZ, heeft gisteren bekend gemaakt dat Francisco „op verzoek” zijn taken als toezichthouder „tijdelijk” neerlegt.