ECB maakt voor het eerst sinds 2007 geen winst

Voor het eerst in vijftien jaar heeft de Europese Centrale Bank geen winst gemaakt. Daarom keert de ECB over het jaar 2022 geen dividend uit aan haar aandeelhouders, de nationale centrale banken van de eurozone, zo maakte de ECB donderdag bekend in haar jaarverslag. Het is een gevolg van het monetair beleid van de ECB zelf en van andere centrale banken. Centrale banken hebben de rente de afgelopen tijd fors verhoogd, om de inflatie de kop in te drukken.

Die hogere rente was een verliespost van 1,63 miljard euro voor de ECB op haar obligatieportefeuilles.

De verliezen hangen deels samen met het monetair beleid van de ECB. De centrale bank kocht sinds 2015 krap 5.000 miljard euro aan staats-en bedrijfsportefeuilles op. Het leeuwendeel van die aankopen werd namens de ECB gedaan door de nationale centrale banken, zoals De Nederlandsche Bank. Zo’n 8 procent van de aankopen deed de ECB voor eigen rekening. Op die aankopen, die op een ingewikkelde manier tóch via de nationale centrale banken lopen (meestal via de Duitse Bundesbank), betaalt de ECB rente aan de nationale centrale banken, volgens één van de eigen rentetarieven. Dit rentetarief (de ‘basisherfinancieringsrente’) verhoogde de ECB sinds juli stapsgewijs van 0 naar 3 procent. De rentekosten voor de ECB zelf liepen mee op.

Ook leed de ECB het afgelopen jaar verlies op de eigen beleggingen. Deze zijn bedoeld om het kapitaal van de centrale bank op peil te houden. De ECB belegt onder meer in Amerikaanse staatsobligaties. Die werden het afgelopen jaar minder waard, omdat de Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, net als de ECB de rente ophoogde.

Het verlies werd aangezuiverd uit de stroppenpot – daarin zit nu nog 6,6 miljard

Het verlies van 1,63 miljard euro op de obligaties werd door de ECB aangezuiverd uit de ‘voorziening voor financiële risico’s’ van de centrale bank’. In die stroppenpot zit nu nog 6,6 miljard.

Het feit dat de ECB geen winst meer maakt, staat niet op zichzelf. De Nederlandsche Bank, die in maart haar jaarverslag presenteert, waarschuwde in september voor verliezen als gevolg van de omslag in het monetaire beleid. Buffers kunnen onvoldoende blijken. In een „uiterst geval” zal de Nederlandse overheid DNB de komende financieel moeten ondersteunen om de kapitaalpositie van de centrale bank op peil te houden, schreef DNB-president Klaas Knot in een brief aan minister van Financiën Sigrid Kaag (D66). De Nationale Bank van België heeft een soortgelijke waarschuwing gedaan. Buiten de eurozone geldt hetzelfde voor de nationale centrale banken van onder meer de VS, het VK, Zwitserland en Zweden.

De Bank voor Internationale Betalingen (BIS), de wereldwijde koepel van centrale banken, meent dat verliezen bij de centrale banken in principe geen probleem zijn bij hun functioneren. Zij zijn er niet om winst te maken, maar om de prijsstabiliteit te bewaken. Ook het door Knot genoemde punt, dat de overheid de verliezen zou moeten aanzuiveren om het kapitaal op peil te houden, is omstreden. Centrale banken van onder meer Tsjechië en Israël hadden een tijd negatief eigen vermogen, en bleven gewoon doorfunctioneren, zo merkt de BIS op.

Lees ook: De stijgende rente wordt een verliespost voor DNB