Staatssteun voor vergroening van Tata Steel is te verantwoorden, maar dan moet de overheid ook afdwingen dat het bedrijf de gezondheidsrisico’s sneller terugdringt. Dat schrijven onafhankelijk adviseurs Hans Wijers en Frans Blom aan demissionair minister Micky Adriaansens (Economische Zaken, VVD).
Zij had de twee gevraagd om een second opinion over de vergroeningsplannen van de staalfabriek. De overheid overweegt daar met een nog onbekend bedrag aan bij te dragen.
Het plan van Tata Steel om ‘groen’ staal te maken op basis van waterstof en schroot smelten is goed voor de Nederlandse economie, de strategische autonomie van Europa en houdt het bedrijf concurrerend, concluderen oud-minister Wijers en oud-consultant Blom. Maar de overheid zou bij afspraken over steun meer tempo moeten eisen bij de reductie van overlast voor omwonenden. Zo zou het bedrijf moeten overwegen een van zijn kooksgasfabrieken eerder te sluiten dan 2029, zoals Tata nu van plan is.
De verduurzaming van Tata Steel, in z’n eentje goed voor 7 procent van de Nederlandse CO2-uitstoot, is een lastig dossier. Het bedrijf met zo’n 8.000 werknemers en het kabinet zijn al twee jaar in gesprek over staatssteun voor aanpassing van de fabriek, tot dusver zonder resultaat. De veronderstelde bijdrage bedraagt minimaal honderden miljoenen euro’s, voor een project dat meerdere miljarden kost.
Alternatieven
Om tunnelvisie over het plan van Tata Steel te voorkomen, vroeg Adriaansens vorig jaar Wijers en Blom, beiden betrokken bij de denktank Denkwerk, alternatieven door te lichten. Wat als de overheid niks doet? Of zich actief inzet voor sluiting? Wijers en Blom hebben daarop gesproken met allerlei betrokkenen, van vakbond tot Tata-directie en van Greenpeace tot belangengroepen voor omwonenden.
Niks doen of sluiting genieten niet de voorkeur, stellen Blom en Wijers nu. Als de overheid de ontwikkelingen aankijkt, bestaat de kans dat Tata Steel nog lang CO2 blijft uitstoten. En sluiting leidt tot het verlies van een relatief goede en efficiënte staalfabriek, en kost veel banen.
Steun voor het plan van Tata Steel is een goede optie, omdat die het economische belang van de fabriek dient en bijdraagt aan versnelde daling van de CO2-uitstoot. Maar idealiter stelt de staat dan wel extra voorwaarden. De adviseurs noemen snellere overkapping van grondstofopslag en eerdere sluiting van kooksfabriek 2, die als zeer verouderd en vervuilend geldt. Tata Steel, dat in ‘gemiddelde’ jaren zo’n 300 miljoen euro winst maakt, heeft altijd gezegd dat de kooksgasfabriek cruciaal is voor concurrerende productie.
Politiek besluit
Blom en Wijers benadrukken dat de keuze uiteindelijk een politiek besluit is. In die zin valt volgens de twee niet helemaal objectief vast te stellen wat het beste plan is. Zo waarschuwen ze dat het plan om de overlast sneller terug te dringen duurder is, en dus ook meer belastinggeld kan kosten. Ook zijn de uitvoeringsrisico’s niet bij alle routes even groot.
In haar Kamerbrief bij het rapport schrijft minister Adriaansens donderdag dat ze bekijkt of gezondheidsrisico’s door Tata Steel sneller kunnen worden verminderd. De optie met sluiting van de kooksfabriek en overkapping van de grondstofopslag biedt volgens het kabinet „de meeste voordelen voor het verbeteren van de leefomgeving van omwonenden”.
De minister wijst daarbij op een in februari verschenen rapport van de Expertgroep Gezondheid IJmond. Die onderzocht de gezondheidsschade door de fabriek en concludeerde dat deze vermoedelijk groter is dan gedacht.
Korter leven
De fabriek van Tata Steel, onderdeel van het gelijknamige Indiase concern, krijgt al jarenlang felle kritiek om de schadelijke invloed op de omgeving. Uitgebreid onderzoek van volksgezondheids- en milieu-instituut RIVM heeft aangetoond dat omwonenden zo’n 2,5 maand korter leven dan de gemiddelde Nederlander. Ook bleken schadelijke hoeveelheden lood en PAK’s in de omgeving voor te komen.
Tata Steel heeft de afgelopen jaren al maatregelen uitgevoerd om de uitstoot terug te dringen. Dat kooksfabriek 2 niettemin openbleef, heeft de woede van veel omwonenden gewekt.
In een eerste reactie zei Tata Steel-topman Hans van den Berg donderdag dat hij graag snel met de minister in overleg wil over het advies. Over sneller treffen van gezondheidsmaatregelen valt volgens hem „zeker te praten”.
Lees ook Hoe ze bij Tata Steel sleutelen aan het megaproject dat in één keer goed moet gaan
