Ooit, bij een lunch, spraken leeftijdgenoten Sir Winston Churchill (1874-1965) en de Saoedische koning Ibn Saoed (1875-1953) over vitaal blijven bij ouder worden. „Heeft u er iets bijzonders voor gedaan?”, wilde de koning weten. Waarop de Britse staatsman antwoordde: „Alleen whisky en sigaren. Geen sport.”
Waarschijnlijk is de anekdote een verzinsel. Een betrouwbare bron ervoor ontbreekt. Maar dat geldt voor veel sterke verhalen. Eigenlijk zijn ze te mooi om te checken.
De les is deze: één beproefd recept om een hoge leeftijd te bereiken bestaat niet. Bovendien, waarom zou een mens dat willen? Count your age by friends, not years/ Count your life by smiles, not tears, zo luidt een citaat dat vaak – en ook ten onrechte – aan ‘Beatle’ John Lennon (1940-1980) wordt toegeschreven. (De oudste, traceerbare bron is een tegeltjeswijsheid op een Amerikaanse verjaarskaart van een eeuw geleden.)
Het begrip ‘oud worden’ klinkt vermoeiend. Daar is ook wel een reden voor. De meeste mensen hebben een of meer ziektes te doorstaan, voordat ze hun laatste adem kunnen uitblazen. Niet fijn.
Een opwekkender perspectief is: ‘jong blijven’. Valt dat na te streven, te beïnvloeden, te fiksen? Het antwoord luidt: ja, maar vanzelf gaat dat niet. De volgende gratis adviezen kunnen helpen lichaam, geest en ziel jeugdig te houden. Naar een motto, opgetekend door Erasmus in zijn Adagia (editie 1536): ‘Baat het niet, dan schaadt het niet.’
1. Leid een scharrelend bestaan
Sporten is gezond, maar niet per definitie. Een paar uurtjes sporten per week maken niet vanzelf het verschil, op een totaal van bijna 120 wakkere uren (zeven dagen à circa zestien uur). Het heilzame effect ervan nadert de nul, wanneer de gemiddelde week voornamelijk zittend, ongezond etend en stressend wordt doorgebracht.
Tip: lees het boek Oud worden in de praktijk van Rudi Westendorp en David van Bodegom. Het begint met een beschrijving van de leefstijl van mensen in het landelijk gebied van Ghana. Opmerkelijk lang blijven zij vitaal. Zelden sterven zijn aan welvaartsziektes, zoals diabetes, dichtgeslibde aderen of longkanker. Hun geheim: ze leiden een scharrelend bestaan. Hun dagen vullen zij met zaaien en oogsten in hun moestuintjes, met rommelen in schuurtjes en roddelen over het dorpse leven, met voettochtjes en handwasjes. Geen sport.
Nederland is Ghana niet. Maar scharrelen kan altijd en overal. Rondje lopen, praatje maken, boodschapje doen. De heilzame werking ervan valt moeilijk te overschatten.
2. Sluit jezelf niet op in je eigen generatie
Eenzaam oud worden is geen pretje. Omgang met louter senioren is dat evenmin. Oude mensen lopen het risico te verstarren en verzuren, wanneer ze het contact met jonge mensen verliezen. Weerwoord, andere inzichten, nieuwe indrukken – ze houden de blik fris. Vrijwilligerswerk is er volop, voor en door alle leeftijden.
In die zin is het maar goed dat bejaardentehuizen zijn afgeschaft (alleen dat woord al). Het leerzame Geheime dagboek van Hendrik Groen (deel 1) illustreert waarom: „Misschien is het ontbreken van verplichtingen wel het belangrijkste kenmerk van het leven in een [zo’n] huis. Nadenken is niet nodig. Je kunt het leven als vla naar binnen lepelen, alle klontjes zijn eruit. Hap, slik, weg.”
3. Leef als een kind, óók als oudere
Het is een klassieke vraag: ‘Mag ik vragen hoe oud u bent?’ Het zal onschuldig bedoeld zijn. Maar wat zegt het? Een mens is geen auto: ‘Hoeveel kilometer heeft u op de teller staan?’
Het leven draait niet om getallen over tijd en afstand: steeds ouder, steeds verder. Het ontwikkelt zich in een cirkel, een cyclus. Dit leert de socio-emotionele selectiviteitstheorie van Laura Carstensen (1953), een Amerikaanse hoogleraar psychologie. Zij heeft aangetoond dat oudere mensen, net als jonge (tot de puberteit), vooral met hun hoofd in het heden leven. En dat bevalt hen zeer. Beter dan mensen tussen de circa twintig à zestig jaar voelen jongeren en ouderen intuïtief aan wat hen blij kan maken. Ze doen vooral wat ze willen, en veel minder wat ze zogenaamd moeten. Ze zijn selectief in het onderhouden van relaties en vriendschappen, en vrij direct in het dumpen van sociale ballast.
Bij kinderen heet dit dat ze nog spontaan zijn, bij ouderen geldt dit als wijsheid. Het zijn andere woorden – maar ze betekenen hier hetzelfde.
4. Ga met je rug tegen de muur staan
Als beeldspraak klinkt het onprettig, als test is het aan te raden. Ga regelmatig kaarsrecht tegen een muur staan. Weinig maakt de aanblik van een mens op leeftijd zo ouwelijk als kromme schouders en een hangend hoofd. Druk je hielen, billen, schouders en hoofd stevig tegen de wand. Strek de handen omhoog, raak hiermee de muur aan boven je hoofd. Houd dit minimaal een minuut vol.
Lukt niet? Hoogste tijd voor méér rekken en strekken. Dit kan op iedere plek, op ieder moment. Please, do try this at home.
5. Smeer weinig of geen crème op je gezicht
Een tak van industrie die nóg uitgekookter is dan de cosmetica-branche valt moeilijk te vinden. Ze pretendeert huidproblemen te kunnen oplossen, die ze zelf mede veroorzaakt. Wat nog te vergoelijken was, als het waar zou zijn – maar vaak zijn het loze beloftes.
Concreet. Een dagelijkse gewoonte van heet douchen en overmatig gebruik van douchegels kan schadelijk zijn voor de huid. Het tast het natuurlijke, beschermende vetlaagje aan. De huid droogt uit en verschrompelt. En dus: een jong gelaat oogt vroeg oud. Maar, o wonder, de redding zou nabij zijn, met smeersels in potjes, die namen dragen als Namasté Anti-Aging Day Cream (circa €35), Life Plankton Elixir (€65) en Total Age Correction Anti-Age Dagcrème (€100).
Niet dus. Lauw water en een stukje babyzeep (circa €5) houden het gezicht schoon. Droog plekje? Beetje smeren met een vettig zalfje (ook €5). Niets meer aan doen. En vooral ook: wegblijven uit de felle zon. Ook dat verdient in alle opzichten de voorkeur boven het dicht smeren van de huid met een dure anti-aanbaklaag.
6. Leef je leeftijd
In weerwil van alles wat hiervoor beweerd is: tob niet over oud worden en jong blijven. Langdurig naar de eigen navel staren geeft sowieso een stijve nek.
