Dromen over een plek die niet bestaat

‘Dat gevoel van op vakantie zijn. De warmte, de zon, het zand. Het relaxte, geen afspraak hoeven maken als je ergens langs wilt gaan maar gewoon binnenlopen. Je herkennen in de mensen die er wonen – ja, ik ben net als zij.” Mounir Raji (40) is fotograaf en werd geboren in Zaandam. Elke zomer ging hij zes weken met zijn ouders mee naar Marokko. De herinneringen aan die eindeloze weken waarin ze familie bezochten – zwemmen met zijn neven, met z’n allen eten in de schaduw, dagen en weken die maar duurden en duurden – roepen gevoelens van diep verlangen bij hem op. Dat resulteerde in het fotoboek Dreamland, dat vorige week verscheen en waarin hij vastlegt hoe hij Marokko ziet.

Landschappen met water en bergen in de ochtendmist. De kleuren van de huizen; steenrood, oudroze, zachtgeel. Jongetjes die op straat spelen. Een vriendengroep op het strand. „Als ik daar was, had ik altijd het gevoel dat alles klopte. Ik ben er geliefd en voel me geliefd. Terwijl ik, nu ik ouder ben, ook de problemen van Marokko zie. Er is ook armoede en werkloosheid. Niet alles is er zo goed geregeld als in Nederland. Ik heb de plek geïdealiseerd. Vandaar ook de titel: Dreamland.

‘Als ik daar was, had ik altijd het gevoel dat alles klopte. Ik heb de plek geïdealiseerd. Vandaar ook de titel: Dreamland.’

Het is een ideale plek, die eigenlijk niet bestaat. Onder die zoete wereld zoals ik die als kind heb ervaren, zit een harde realiteit. Eentje waarin mensen moeten worstelen om te kunnen bestaan. „Sommige van mijn neven in Marokko zeggen: ik wil weg, naar Europa. Zij zeggen: daar zijn kansen. Voor hen is dát een ideale plek. Maar zij zien niet de problemen die zij hier tegen zullen komen. Alsof alles beter wordt als je huis en haard achterlaat.”

Mounir Raji deed de hbo-opleiding commerciële sporteconomie en ontdekte in 2005 de fotografie via vrienden die op vakantie een spiegelreflexcamera bij zich hadden. Na een opleiding aan de Fotofactory in Amsterdam werkte hij tussen 2008 en 2013 als assistent bij fotografen als Ruud Baan, Marc de Groot en Bart Oomes. Sinds tien jaar is hij zelfstandig fotograaf, met opdrachten voor onder andere Adidas, Atelier Munro, VanMoof, Vogue en NRC. Raji’s serie Yallah (2020), waarvoor hij scooterrijders in Marrakech fotografeerde, was in 2021 te zien op Fotofestival Naarden en in de Amsterdamse Stevenson-galerie. Dit jaar is Raji door het Rijksmuseum Amsterdam uitgenodigd voor de prestigieuze foto-opdracht Document Nederland, waarvan de resultaten in het najaar in het museum worden geëxposeerd.

Heimwee

„Dat verlangen, die heimwee bijna die ik soms heb naar Marokko, wil niet zeggen dat ik in Nederland niet heel erg op mijn plek ben, dat ik me er niet gewaardeerd en geaccepteerd voel. Maar als ik een winkel binnenloop, ben ik bezig er níét verdacht uit te zien. Handen in mijn zakken, beleefd groeten, zodat het winkelpersoneel zich geen zorgen maakt. We waren een paar jaar geleden met een vriendengroep een weekend naar Antwerpen en we kwamen geen enkele club binnen. Ik wil geen slachtofferrol aannemen, want zo voel ik me niet, en wil het ook niet groter maken dan het is, maar zulke dingen gebeuren. Ook al ben ik hier geboren en opgegroeid, ik blijf de ander.”

Voor Marokkaanse jongeren wil Raji, zegt hij, een voorbeeld zijn. „Laten zien dat het mogelijk is om een beroep als fotograaf te hebben, of welk ander creatief beroep dan ook, en daarmee je geld te verdienen. Toen ik opgroeide had ik dat voorbeeld niet. Hoe meer beeldmakers van kleur er zijn, hoe beter mensen van kleur zullen worden gerepresenteerd.”

Maar meer dan dat is Dreamland een project over verlangen en je ergens thuisvoelen. Op de website van Mounir Raji is een documentaire te zien over Dreamland, waarin Raji’s moeder zegt: „Als ik daar ben, verlang ik naar hier. Als ik hier ben, verlang ik naar daar.” En in het boek staan gedichten van Rachad Debdoubi: ‘Zij begrijpen niet zoals ik dat wel doe: dat ik meer dan één plek heb die ik thuis noem.’