Deze fotograferende bankbediende legde als eerste vast hoe toeristen de Spaanse stranden overspoelden

De Britse fotograaf Martin Parr was enigszins geschokt toen hij in 2004 het Spaanse fotofestival PhotoEspaña bezocht. In een van de tentoonstellingen zag hij de serie The Beach van de Spaanse fotograaf Carlos Pérez Siquier. Net als op de strandfoto’s waarmee Parr zo beroemd was geworden, hingen hier bijna abstracte composities met felle kleuren van handdoeken, badpakken en bikini’s, transpirerende gezichten met zonnebrillen, met olie ingesmeerde lijven die loom liggen te bakken in de brandende zon. Potverdorie, die Pérez Siquier kopieert mijn werk, dacht Parr.

Tot hij zag wanneer deze foto’s gemaakt waren. In de jaren zeventig! Dus vóórdat Parr halverwege de jaren tachtig de stranden van Groot-Brittanië en daarna die van de rest van de wereld begon af te schuimen.

Carlos Pérez Siquier (1930-2021) is een redelijk onbekende naam. Hij woonde en werkte zijn hele leven in het Zuid-Spaanse Almería, ver van Madrid en Barcelona, en had het grootste deel van zijn leven vooral lokaal en nationaal succes – een retrospectief in Madrid in 1997, de Spaanse National Photography Award in 2003. Hier en daar was er ook wat internationale erkenning. Martin Parr zorgde nog voor extra aandacht met een door hem samengestelde groepstentoonstelling in New York (Colour Before Color, 2007). Het grote overzicht dit voorjaar in Huis Marseille in Amsterdam, een productie van het Spaanse fotografiecentrum Fundación MAPFRE, zal Pérez Siquier ongetwijfeld bekend maken bij een groter publiek.

Morele verontwaardiging

Voordat Pérez Siquier foto’s zou gaan maken op de Spaanse stranden, struinde hij jarenlang in de weekenden – doordeweeks werkte hij als bankbediende bij de Banco Santander – door La Chanca, een arme volkswijk van Almería, waar hij de bevolking fotografeerde; de spelende kinderen op straat, een bruiloftsstoet, een oude vrouw geheel in het zwart gekleed, de armoedige witte huizen. Tussen 1956 en 1962 in zwart-wit, daarna tot 1969 in kleur.

Vooral die eerste serie in zwart-wit is indrukwekkend en doet denken aan het Italiaanse neo-realisme van de jaren veertig, van filmmakers als De Sica, en Visconti, die hun camera’s richtten op de arbeidersklasse. In een interview in de catalogus bij de expositie beaamt Pérez Siquier dat hij door de Italianen was beïnvloed, maar dat hij worstelde met de vraag: hoe esthetisch breng je armoede dan in beeld?

La Chanca, Almería (1958) uit de serie La Chanca ( 1956–1962)Foto Carlos Pérez Siquier / Collectie Fundación MAPFRE c/o Pictoright Amsterdam 2023

Zijn beelden van de wijk ademen ondanks alle ellende toch optimisme – er wordt gelachen, gespeeld, er is léven. De composities van het zwart van de kleding en het wit van de zonovergoten straten en huizen zijn op veel van zijn foto’s nagenoeg perfect. „Ik voelde me soms klem zitten tussen het dilemma dat me mijn hele leven heeft vergezeld”, zegt Pérez Siquier, „de onoplosbare contradictie tussen esthetische fascinatie en morele verontwaardiging”.

Diezelfde dualiteit kwam hij tegen bij zijn strandfoto’s. In de jaren zestig kreeg Pérez Siquier de opdracht van het ministerie van Toerisme de Spaanse zuidkust te fotograferen, ter promotie van de zonnige stranden en het aantrekkelijke achterland. Eigenlijk was hij daarmee medeverantwoordelijk voor de golf van toeristen die over de stranden zou spoelen, een fenomeen dat hij bekeek met een mengeling van afwijzing en nieuwsgierigheid. De foto’s die hij vervolgens van de strandgasten zou maken hebben een kritische ondertoon, maar er is ook ironie en humor.

Het bijzondere van Pérez Siquier is dat hij niet alleen een pionier was op het gebied van kleurenfotografie – de eerste tentoonstelling met kleurenfoto’s in een belangrijk museum vond pas plaats in 1976 in het MoMA in New York, met werk van William Eggleston – maar ook dat hij bijna zestig jaar aan een oeuvre werkte vanuit en over zijn geboortestad Almería. Als je ergens opgroeit waar niet veel te beleven valt en je hebt een enorme honger naar cultuur en het talent om te creëren, ligt het voor de hand dat je wegtrekt. Pérez Siquier was te verknocht aan zijn geboortestad en bovendien te eigenzinnig om niet zijn eigen pad te volgen. Hij bleef, richtte een fotoclub en een -tijdschrift op, de Agrupación Fotográfica de Almería (AFAL) en behield zijn fascinatie voor de structuur van een afbladderende muur in La Chanca, de bijna abstracte vormen op de stranden, de elementen die de opkomende consumptiemaatschappij voortbracht (een kitscherig porseleinen beeldje, kleurrijke reclameschilderingen). Hij had besloten zijn tijd en talent vooral te wijden aan het intensief en langdurig kijken naar wat er in zijn buurt al te zien was.

La Chanca, Almería (1962–1969) uit de serie La Chanca en color (1962–1969) Foto Carlos Pérez Siquier / Collectie Fundación MAPFRE

La Chanca, Almería (1962–1969) uit de serie La Chanca en color (1962–1969)Foto Carlos Pérez Siquier / Collectie Fundación MAPFRE c/o Pictoright Amsterdam 2023