‘De wereld van morgen moeten we samen ontwerpen’

‘Ik heb een Baby Builder ontworpen. Daarmee kun je digitaal je ideale kind samenstellen. Hoe intelligent en aantrekkelijk wil je dat het is? Empathisch, creatief, sportief? Welke erfelijke ziektes wil je laten repareren vóór de geboorte?

„Het idee is dat je dit allemaal in het embryo kunt fixen. Nee, nu nog niet. Maar op een dag zou dit, door genetische modificatie, weleens mogelijk kunnen zijn. Dan kunnen we maar beter éérst de discussie hebben gevoerd over de maatschappelijke en ethische kanten hiervan.

„De Baby Builder heeft op tentoonstellingen en congressen gestaan. Met heel wat mensen heb ik interessante gesprekken gevoerd over dit thema. Als je mensen alleen maar een paar vragen in een enquête stelt, krijg je nogal oppervlakkige antwoorden. Zo van: ‘Nee, daar ben ik tegen.’

„Bij mijn installatie praat je echt over persoonlijke afwegingen en dilemma’s. Dat is precies wat ik wil. Debatten moeten we voeren als er nog bewegingsruimte zit in de ontwikkeling van nieuwe vindingen. En niet achteraf.

„Neem kunstmatige intelligentie, zoals: gezichtsherkenning, met camera’s die overal in de stad hangen. Vragen over privacy bespreken we pas nu zulke camera’s al volop in gebruik zijn.

„In de politiek en in de samenleving mis ik het debat over toekomstvisies en -scenario’s. Wetenschappers die ik spreek, missen dit ook wel, maar discussies met een breed publiek vinden ze lastig. Hun werk is complex en gelaagd: er zitten veel kanten aan. Daarom maak ik artistieke werken die drempelverlagend zijn en je verbeelding prikkelen. Ik wil dat je toekomstscenario’s kunt beléven, in plaats van alleen maar erover praten. Zo ontstaan wezenlijk nieuwe inzichten.

„Wetenschappers en kunstenaars zouden meer met elkaar moeten samenwerken. We hebben veel van elkaar te leren, en ook veel gemeenschappelijk. Voor beiden draait het om creativiteit, nieuwsgierigheid, risico’s nemen en omgaan met onzekerheden. Kunstenaars kunnen de verschillende wetenschappen verbinden tot een nieuw, aansprekend verhaal. De wereld van morgen moeten we samen ontwerpen.

„Van UMC Utrecht heb ik net een opdracht gekregen die gaat over regeneratieve implantaten, zoals kunstmatige, nieuwe hartkleppen, die gemaakt zijn van materiaal dat het lichaam langzaam kan afbreken en gaandeweg vervangt door nieuwe, lichaamseigen hartkleppen. Mens en technologie versmelten hier in feite.

„Medische technologie gaat dit mogelijk maken. Maar ook hier spelen verschillende ethische discussies een rol. Bijvoorbeeld: hoe lichaamseigen blijft je lijf als het steeds meer een motor wordt waarvan je versleten onderdelen kunt vervangen? Het is een uitdagende klus het denken hierover een impuls te geven.

„Onlangs ben ik ook met een eigen onderzoek begonnen. Net als veel mensen maak ik me zorgen over het tempo waarin plant- en diersoorten uitsterven. Maar ik vraag me af of bezorgdheid wel de juiste emotie is om dit tij te keren. Je zou dit kunnen zien als een conservatieve houding, een defensieve strategie.

„Vandaar mijn vraag: kunnen we ook níéuwe plant- en diersoorten maken? Kunnen we, met een combinatie van genetische modificatie en robotica, ervoor zorgen dat de rijkdom van plant- en diersoorten op aarde gevarieerd en in balans blijft? Misschien moeten we accepteren dat veel soorten niet meer te redden zijn. Zijn die dan te vervangen door andere soorten, die we kunnen bouwen in laboratoria?

„Ik voer hierover nu gesprekken met allerlei wetenschappers, ethici en andere denkers. Ik zit volop in de fase van inwerken en inlezen. Ik heb nog geen idee wat hieruit komt. Misschien wordt het een theatervoorstelling dit keer – die heb ik nog niet eerder gemaakt. Een voorstelling vol verbeelding voor de flora en fauna van de toekomst.”