Corruptieonderzoek naar cardiologen richt zich op Duitse hartapparaten

Het corruptie-onderzoek naar cardiologen in het Zwolse ziekenhuis Isala richt zich op kostbare, implanteerbare elektronische hartapparaten. Al sinds het najaar van 2020 onderzoekt het Openbaar Ministerie betalingen van een Duitse verkoper van ICD’s en pacemakers. Justitie vermoedt dat fabrikant Biotronik voor miljoenen aan steekpenningen heeft betaald aan medisch specialisten. Dat blijkt uit onderzoek van NRC in samenwerking met het Duitse weekblad Der Spiegel.

In het Zwolse ziekenhuis worden de meeste implanteerbare defibrillatoren (ICD’s) van Nederland geplaatst. Het geldt als expertisecentrum, maar binnen de beroepsgroep leidt het hoge aantal implantaties in Zwolle tot discussie. Patiënten in Zwolle zijn zwaarder en ouder en krijgen vaker preventief een apparaat in hun lichaam dan gemiddeld.

Lees ook het onderzoeksverhaal: Hartapparaten van Duits bedrijf spil in corruptieonderzoek

Al langer vragen toezichthouders, het ministerie van VWS en zorgverzekeraars zich af of cardiologen niet te snel tot implantatie besluiten. Daarbij worden volgens critici de gezondheidsrisico’s onderschat.

Er zijn grote financiële belangen mee gemoeid. Jaarlijks worden landelijk rond de 6.000 ICD’s geplaatst, waarbij alleen de apparatuur al 130 miljoen euro kost. Na een implantatie moet dag en nacht ondersteuning voor de patiënt beschikbaar zijn.

Slechts een paar fabrikanten leveren de ICD’s, die als een defibrillator met elektrische schokjes het hartritme stabiliseren. Zorgverzekeraars blijken geen inzicht te hebben in de kostenverschillen van de merken en weten niet welke apparaten Nederlandse artsen kiezen. Dat is omdat ziekenhuizen de apparaten declareren als onderdeel van een algemene operatieve behandeling.

Beslag gelegd op huizen

Biotronik, een Duits familiebedrijf met een dochteronderneming in Nijmegen, is eerder in opspraak geraakt door smeergeldbetalingen aan cardiologen. Het trof in de VS vaker schikkingen voor het omkopen van cardiologen, middels luxe reisjes en grote sommen geld voor neptrainingen, inhoudsloze fictieve adviseursfuncties en lezingen op congressen. De laatste miljoenenschikking dateert van juli dit jaar.

Het OM heeft beslag gelegd op huizen van zeker vijf medisch specialisten, van wie drie elektrofysiologen met ervaring met het implanteren van pacemakers en ICD’s. De cardiologen worden ervan verdacht samen 3,2 miljoen euro aan oneerlijk behaalde voordelen te hebben geïnd. De betalingen zouden over meerdere jaren hebben plaatsgevonden via buitenlandse entiteiten. Het OM verdenkt cardioloog Peter Paul D. ervan het meest geprofiteerd te hebben van steekpenningen. Hij zou privé ten onrechte 1.013.559 euro hebben gekregen.

In het jaarverslag vermeldt de Nederlandse dochter van Biotronik dat het OM sinds eind 2020 onderzoek doet naar „enkele betalingen” in het verleden. Biotronik reageert niet op vragen. Isala laat weten zelf „wellicht benadeeld” te zijn door „de mogelijke fraude”.

Vrijheid voor arts

Artsen hebben veel vrijheid om te beslissen over het plaatsen van een ICD. Sinds de eeuwwisseling is het implanteren ervan snel gegroeid, met name bij patiënten die nog nooit eerder een hartstilstand hebben gehad. Momenteel wordt meer dan de helft van de apparaten preventief geïmplanteerd.

Al in 2010 waarschuwden cardiologen dat financiële motieven een rol zouden kunnen spelen bij de toename. Ziekenhuizen en medisch specialisten kunnen er goed aan verdienen. Tegelijk vormt een implanteerbare defibrillator een risico voor de patiënt. Uit een grote studie blijkt dat 8 procent van de patiënten binnen 2,5 jaar ernstige complicaties krijgt, zoals ontstekingen en bloedingen. Ziekenhuizen noemen dit percentage niet in patiëntfolders. Ook heeft het dragen van een ICD grote gevolgen voor het dagelijks leven. Soms geeft het apparaat onterecht schokken af.

Achtergrond pagina 10-11