Xi hield het kort: alleen Taiwan moet nog ‘bevrijd’

Een witte hoed met daarop een constructie die wel iets weg heeft van een kerstboom. Of een hoed met een driehoek die schuin naar voren steekt, op de voorste punt een blauwe pompoen. Of anders een die lijkt op een roomtaart in twee lagen: het was allemaal te zien tijdens de opening van het 20ste Partijcongres van de Communistische Partij van China (CPC) deze zondag in Beijing.

Die bijeenkomst is net als Prinsjesdag in Nederland bij uitstek een gelegenheid om met de meest in het oog springende hoofddeksels op de nationale televisie te komen. Alleen: in China maken de hoeden deel uit van de nationale kostuums van de tientallen minderheidsvolkeren die standaard bij het Partijcongres aanwezig zijn. Zij moeten met hun kleurrijke aanwezigheid onderstrepen dat heel China als één man achter partijleider Xi Jinping staat. Het is een van de vele, oude rituelen rondom de inmiddels al honderd jaar georganiseerde communistische partijcongressen.

De toespraak van Xi was deze keer helaas minder interessant dan de hoeden: het was vooral een herhaling van frasen en leuzen die hij al heel vaak eerder gebruikte. Daarmee onderstreepte hij dezelfde stabiliteit en eensgezindheid als de hoedjesparade: hier was iemand aan het woord die al stevig in het zadel zit, en die niet meer uit is op fundamentele koerswijzigingen.

Xi had dan ook relatief weinig woorden nodig: de volledige tekst van zijn toespraak besloeg 29 pagina’s, grofweg de helft van zijn tekst uit 2017, en hij was er binnen twee uur mee klaar. In 2017 had hij nog zo’n drie en een half uur nodig.

Lees ook Niemand durft te praten over Xi, in zijn oude dorp

De tekst van de speech, vooraf uitgedeeld aan de gedelegeerden, is van tevoren binnen de top van de partij tot op de laatste komma afgestemd. Xi leest hem voor en de gedelegeerden lezen mee. Ze onderstrepen delen ervan en maken aantekeningen. En ze klappen op gezette tijden.

In zijn redevoering gaf Xi geen enkele hoop dat China’s strenge coronabeleid na afloop van het Congres zou worden versoepeld, iets waar sommigen wel op hoopten. Hij sprak opnieuw van een „volksoorlog op alle fronten om de verspreiding van het virus te stoppen.”

Er was wel iets nieuws te zien in de zaal: aan de balustrades hingen rode spandoeken met daarop onder meer de tekst: „Steun volledig de leer van Xi Jinping over het Socialisme met Chinese Kenmerken voor een Nieuw Tijdperk”. Die leuze zelf is niet nieuw, wel dat hij nu in de Grote Hal van het Volk hangt. Dat de naam van Xi nu op een spandoek in die hal hangt, verhoogt zijn status weer een stapje.

Hongkong en Taiwan

Xi zei helemaal niets over de westelijke provincie Xinjiang, waar China zich volgens een recent VN-rapport onder het mom van terrorismebestrijding schuldig zou maken aan marteling, seksueel geweld, gedwongen medische behandelingen en dwangarbeid. Daarentegen wijdde hij relatief veel woorden aan Hongkong en Taiwan. Taiwan, een de facto onafhankelijke eilandstaat, valt in de ogen van de CPC onder China, en dient daarom vroeg of laat ‘bevrijd’ te worden. Maar het oplossen van de kwestie-Taiwan „is een zaak voor de Chinezen zelf, waarover het Chinese volk beslist.”

Hij stelde dat China „nooit een mogelijk gebruik van geweld zou afzweren” om Taiwan weer onder Chinees bestuur te krijgen. Mogelijk Chinees geweld zou alleen gericht zijn tegen „externe krachten” en tegen de schaarse „separatistische krachten” op het eiland. Het is „op geen enkele manier gericht tegen de Taiwanese landgenoten”, aldus Xi. Voor hen heeft China namelijk „alleen de warmste gevoelens”. Hij noemde geen tijdstip waarop een hereniging voltooid zou moeten zijn.

Voor de „Taiwanese landgenoten” heeft China „alleen de warmste gevoelens”

Hongkong is volgens Xi een nieuwe fase ingegaan, van chaos naar goed bestuur en welvaart, nu „vaderlandslievende krachten” Hongkong en Macao besturen.

Het parlement, de vakbonden, studentenorganisaties, media en vrijwel alle andere organisaties en individuen die kritisch stonden tegenover de Chinese dominantie van Hongkong zijn inmiddels ontmanteld of opgesloten.

Over de oorlog in Oekraïne repte Xi niet. Hij noemde überhaupt geen enkel land bij naam toen hij het had over China’s buitenlandse beleid. China, zo zei hij, zal zich altijd „krachtig verzetten tegen elke vorm van hegemonisme” en tegen een „Koude Oorlog-mentaliteit”. Daarvan beschuldigt China vooral de VS.

Seksueel misbruik

Het congres is ook een van de zeldzame gelegenheden om China’s voormalige leiders in het openbaar te zien. Hun aanwezigheid onderstreept de continuïteit en de eenheid van het partijbestuur. Een aantal van hen zit in een comité dat de overgang van het ene naar het andere partijbestuur moet begeleiden.

Opvallende afwezigen waren voormalig president Jiang Zemin (96) en zijn premier Zhu Rongji (93). Mogelijk is hun gezondheid te zwak. Vooral de aanwezigheid van Jiang leidde in 2017 nog tot veel publiciteit, mede omdat hij de tekst van Xi’s toespraak met een gigantische loep bestudeerde en later met opengesperde mond uitgebreid zat te gapen.

Er was ook een opvallende aanwezige: Zhang Gaoli. Zhang is een voormalig lid van het zeven leden tellende Permanent Comité van het Politbureau, het hoogste orgaan van de CPC, en tennisster Peng Shuai beschuldigde hem in 2021 van seksueel misbruik. De zaak leidde vooral internationaal tot veel verontwaardiging, zeker toen Peng wekenlang uit de openbaarheid verdween, vervolgens sprak van „een misverstand” en een punt achter haar carrière zette.

Klimaatverandering

Aanwijzingen dat China meer wil gaan doen aan het terugbrengen van de uitstoot van CO₂ bevatte de toespraak van Xi niet. Hij zei wel dat „China actief zal deelnemen aan het wereldwijde bestuur op het gebied van klimaatverandering”, maar hij sprak niet van het terugdringen van het gebruik van steenkool, nog steeds de belangrijkste en meest vervuilende energiebron in China. China zal juist „het schone en efficiënte gebruik van kolen versterken”, aldus Xi.

Lees ook Op het Chinese partijcongres zijn alle benoemingen voorgekookt

Het congres duurt nog tot zaterdag 22 oktober. De dag erna is het spannendst: dan wordt onthuld wie er in het nieuwe Permanent Comité van de CPC zitting nemen. Uit de rangorde binnen het Permanent Comité, ook wel het Staand Comité genoemd, is dan meteen af te leiden wie er in maart tijdens het Volkscongres benoemd zal worden op welke overheidspositie.

Vrijwel zeker is dat Xi een derde termijn krijgt als secretaris-generaal van de CPC. Dan wordt hij in 2023 zeer waarschijnlijk ook voor de derde keer benoemd tot president: een unicum in de recente Chinese geschiedenis.