Column | Hoe de lidstaten met Europa omgaan

Frankrijk schrapt subsidie op de aankoop van elektrische auto’s – nou ja, alleen van Chinese auto’s. Frankrijk doet dit in de volle wetenschap dat de Europese Commissie, mede op Frans aandringen, een onderzoek begint naar marktverstoring door Chinese elektrische auto’s die dankzij staatssteun lager geprijsd zijn dan Europese. Dit is een solo-actie op de Europese interne markt. China kan terugslaan, door Europese auto’s in China duurder te maken. Maar ach, dit raakt Franse auto’s toch niet: Europese auto’s die in China worden verkocht zijn vooral van Duitse makelij.

Dit is maar één nieuwsfeitje van deze week dat laat zien wat er mis is met de Europese Unie: het feit dat alle lidstaten erin zitten omdat ze dan samen sterker staan maar dat regeringen die versterking de hele tijd ondermijnen omdat ze zich niet verantwoordelijk voelen voor Europa.

Dat Europa het moeilijk heeft, komt niet alleen door migratieproblemen, klimaatverandering of de oorlog in Oekraïne. Nee, hoe ernstig die (en andere) verschijnselen ook zijn, het ware probleem is dat nationale politici die Europa moeten laten draaien – omdat zíj de besluiten nemen in Brussel – hun werk maar half doen. Als er verkiezingen zijn of het volk anderszins moet worden gepaaid, gaan ze continu solo. Alsof ze niets met elkaar te maken hebben. Zo saboteren ze spelregels en gezamenlijk beleid waar ze zelf mee hebben ingestemd.

Nog een sterk staaltje deze week: Slowakije, dat met Polen en Hongarije een besluit van de Europese Commissie aan zijn laars lapte om Oekraïens graan weer toe te laten op de Europese markt. Dit is een handelsissue.

Handel is al decennialang een Europese competentie, geen nationale. Slowakije en de anderen roepen dat Oekraïens graan hun eigen boeren benadeelt omdat er zoveel van is dat de prijzen kelderen. Interessant, want Slowaakse boeren hebben vorig jaar recordwinsten behaald: tweemaal zoveel als in 2021 en driemaal zoveel als het gemiddelde in de periode 2017-2022. De voedselverwerkende industrie maakte 16 procent meer winst dan in 2021. Hetzelfde geldt in Polen. De enigen die hebben geleden onder het Oekraïense graan, is een kleine groep agri-ondernemers. Toch gooiden deze EU-landen dit voorjaar de grenzen dicht. Ze dwongen de Commissie tot een invoerverbod in de hele EU én honderden miljoenen compensatie voor het ondraaglijke lijden dat hun boeren was aangedaan. Toen de Commissie dat verbod terecht ophief, hitsten ze een volkshysterie tegen Brussel op. Polen heeft in oktober verkiezingen, Slowakije eind september. Elke stem telt. Hongarije sloot zich als altijd gretig aan bij de Brussel-bashers, om onmiddellijk bakzeil te halen als anderen dat ook doen.

OK, nog één dan. De Commissie stelt voor glyfosaat te blijven toelaten in Europa, gebaseerd op onderzoek door experts. Meteen stijgt er een gehuil op van burgers die denken dat ze het beter weten. Geen politicus die het lef heeft om te vertellen dat experts uit de lidstaten erbij betrokken waren, dat ministers erover stemmen en dat slechts Duitsland tegen is. Je ziet regeringen denken: better lie low, laat Brussel maar kop van jut zijn.

Overal in Europa liggen regeerders onder vuur omdat ze geen toverstokjes hebben. Overal hebben ze verkiezingen – als het geen nationale zijn, dan regionale. En steeds houdt heel Europa de adem in.

Het is zo liefdeloos allemaal. Het zijn nationale leiders die Europa runnen. Maar omdat ze nationaal moeten worden gekozen – om hun éígen land te runnen – gaat het nationale belang altijd voor. Als dat Europees handelen verzwakt of verhindert, zeggen ze doodleuk dat de EU heeft gefaald. Met migratie, met het klimaat, met alles.

Helaas worden politici die in Brussel besluiten nemen waar ze thuis meteen weer afstand van nemen, daar maar zelden op afgerekend. „Doodvermoeiend om domheid zonder slag of stoot te zien zegevieren”, schreef Albert Camus. Inderdaad. Elke keer weer.