Rente moet nu op plateau blijven

Wordt het de Matterhorn of juist de Tafelberg? Als het aan Huw Pill ligt, de hoofdeconoom van de Britse centrale bank, gaat de iconische berg in Kaapstad model staan voor het rentebeleid. Dus: tamelijk steil omhoog, dan een hele tijd (vrijwel) vlak, en dan pas weer omlaag. En dus niet, zoals de bekende berg in Zwitserland, na een scherpe piek direct weer de afgrond in.

Pill maakte de vergelijking volgens zakenkrant Financial Times eind augustus, op een conferentie in Zuid-Afrika. Afgelopen week begon zich Pills monetaire Tafelberg een klein beetje af te tekenen. Voor het eerst sinds eind 2021 verhoogde de Bank of England níet de rente. Tegelijk zei de centrale bank het beleid „voldoende lang restrictief” te willen houden om de inflatie de kop in te drukken. Ofwel: een renteverlaging komt er voorlopig niet.

Onder centrale banken wereldwijd lijkt zich een consensus af te tekenen: om de inflatie er echt onder te krijgen, hoeft de rente waarschijnlijk niet of nauwelijks meer te stijgen. Maar de rente moet wel láng hoog blijven. In elk geval een groot deel van 2024.

Ook de Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, hield de rente afgelopen week ongewijzigd, evenals de Zwitserse centrale bank. Fed-bestuursleden zinspeelden wel op een extra renteverhoging later dit jaar en op een langdurig hoog renteniveau – een scenario dat beleggers donderdag flink angst aanjoeg. Amerikaanse beurskoersen kregen een klap, al herstelden ze vrijdag weer.

De week ervoor verhoogde de Europese Centrale Bank de rente nog wel, al maakte ze duidelijk dat dit mogelijk de laatste keer was. In elk geval, zei de ECB, moet de verhoogde rente een „voldoende lange duur” hebben.

Een hoge rente is het belangrijkste middel van centrale bankiers om de inflatie te bestrijden. Voor burgers en bedrijven wordt dan het lenen van geld onaantrekkelijker. Dit remt de bestedingen en de investeringen af, waardoor ook de prijsstijgingen moeten worden ingeperkt.

Het inflatiedoel van centrale banken – 2 procent – is nog niet bereikt, met inflatiecijfers van 6,7 procent in het Verenigd Koninkrijk, 5,2 procent in de eurozone en 3,7 procent in de Verenigde Staten. Maar het duurt altijd een poos – één à twee jaar – voordat renteverhogingen van de centrale banken doorwerken in de inflatie. Omdat de renteverhogingen zo’n anderhalf jaar bezig zijn en omdat de inflatie al maanden daalt, komt nu het renteplateau in zicht.

De rentetarieven, die in de nasleep van de pandemie nog op vlak boven de nul lagen (VK, VS) of zelfs daaronder (eurozone), liggen nu op tussen de 5,25 en 5,5 procent (VS), 5,25 procent (VK) en 4 procent (eurozone). Door het signaal te geven dat de rente voorlopig niet omlaag gaat, willen ECB, Fed en Bank of England duidelijk maken dat die 2 procent écht moet worden bereikt, voordat ze de teugels weer versoepelen.

Grilliger rentepad is denkbaar

Toch is het de vraag of de Tafelberg-analogie standhoudt. Het rentepatroon kan ook grilliger gaan uitpakken. Renteverhogingen zijn nog goed denkbaar, als de inflatie opeens weer de hoogte in schiet. Centrale banken zijn nog steeds geschrokken door de inflatiegolf die volgde op de pandemie. Hen overviel zowel de hoogte als de duur van de inflatie. De les daaruit is: houd altijd alle opties open.

Het is eveneens denkbaar dat de rente volgend jaar tóch weer gaat dalen, als de economie in een (ernstige) recessie belandt. Over dat laatste scenario wordt op de financiële markten volop gespeculeerd. Met name de economieën van de eurozone en van het VK beginnen duidelijk zwakker te presteren. Vrijdag duidden enquêtes onder inkoopmanagers van bedrijven op dalende economische activiteit.

Deels komt dit door het effect van de renteverhogingen. Inflatiebestrijding doet op de korte termijn vaak economisch pijn, zo bleek afgelopen week uit onderzoek van het Internationaal Monetair Fonds. Maar op langere termijn is het voor de economie goed, omdat die is gebaat bij prijsstabiliteit, zo concludeerde het IMF na bestudering van ruim honderd inflatieperiodes uit het verleden. De boodschap van het IMF aan de centrale banken van nu: de aanhouder wint in de strijd tegen de inflatie, wie „voortijdig de overwinning viert” verliest.