Eindelijk, eindelijk tekent zich in Europa een moeizame, minimale consensus af over de oorlog in Gaza. Voor het eerst sinds 7 oktober zijn regeringsleiders van de 27 lidstaten er deze week in geslaagd om een tekst te produceren met zinsneden als „ongekend aantal burgerslachtoffers” en „catastrofale humanitaire situatie in Gaza”. Een tekst die niet alleen Hamas veroordeelt en sommeert om de Israëlische gijzelaars onvoorwaardelijk vrij te laten, maar eindelijk ook Israël oproept om „af te zien van een grondoperatie in Rafah”, te stoppen met de obstructie van hulpkonvooien en akkoord te gaan met een „onmiddellijke humanitaire pauze die leidt tot een duurzaam staakt-het-vuren”. Er staat zelfs in dat de diensten van UNWRA in Gaza en de regio „onmisbaar zijn” – zoals scholen en ziekenzorg voor miljoenen Palestijnen waaraan achttien EU-landen (Nederland helaas niet) hun contributies intussen hebben hervat. Bijna zes maanden heeft het geduurd voordat de Europeanen, kampioenen van het internationale recht en ’s werelds zelfverklaarde morele geweten, dit uit hun strot kregen.
Dit tergend langzame besluitvormingsproces toont niet alleen hoe gevoelig kritiek op Israël nog altijd ligt in veel Europese landen, zelfs als het Gaza platgooit en uithongert. Het verklaart ook waarom Europa op buitenlands-politiek gebied geen mondiale speler is. Europa is een economische supermacht, met ’s werelds grootste en strengst gereguleerde interne markt die bedrijven wereldwijd dwingt om zich aan Europese standaarden te houden. Maar in de buitenlandpolitiek is Europa een dwerg. De lidstaten hebben dit nooit Europees willen maken. Het enige wat ze doen, is nationaal beleid coördineren als het echt niet anders kan.
Het probleem is dat, als er iets gebeurt in de wereld, en ‘Europa’ moet daar iets van vinden, elke Europese hoofdstad zijn eigen standpunt inneemt. Luxemburg wil A, Tallinn B en Madrid C. En dan, omdat het Amerika, China of Rusland een zorg zal zijn wat Luxemburg of Tallinn willen, dan begint de lange, moeizame zoektocht naar een gemeenschappelijk Europees compromis – omdat dit mondiaal wel gewicht in de schaal legt.
De wereldpolitiek, waarin jarenlang weinig leek te gebeuren, is ineens in galop. Alles verandert razendsnel en helaas voor Europa vaak niet ten goede. Snel schakelen is nu geboden. Maar Europa kan dat niet, zoals de beschamende verdeeldheid over de Gaza-oorlog laat zien – tenzij regeringsleiders het mes op de keel hebben, zoals na de Russische invasie in Oekraïne, toen ze in recordsnelheid besluiten namen.
Helaas neemt de rest van de wereld Europa op buitenlands-politiek gebied wel als blok waar. Iedereen rekent heel Europa af op het feit dat het maandenlang vrijwel alleen Hamas bekritiseerde en niet Israël. Dit ondermijnt alles waar Europa voor staat, inclusief de Europese beleidsprioriteit op dit moment: steun voor Oekraïne. Velen zeggen: waarom steunt Europa Oekraïne tegen de agressor, en de Palestijnen niet? Waarom veroordeelt het Rusland wel, en Israël niet?
Zo werd de Russische minister Lavrov begin maart tijdens de Raisina Dialogue in Delhi – de internationale conferentie voor academici, diplomaten en zakenlui die steeds meer een equivalent wordt (of tegenhanger?) van de Davos-conferentie – als een held ontvangen. Toen hij begon over westerse „double standards”, kreeg hij een warm applaus. En toen de Oekraïense ambassadeur bij de VN in New York vorige week de Russische presidentsverkiezingen in bezet Oekraïens gebied „een schending van het internationaal recht” noemde, werd die verklaring maar door zo’n vijftig, meest westerse landen gesteund. Zelfs Chili, Argentinië en Uruguay tekenden niet. Pijnlijk, als je bedenkt dat 141 landen (van de 193) de Russische invasie in 2022 hadden veroordeeld. Om die reden werd de Oekraïense ambassadeur ook afgeraden een resolutie in te dienen om Rusland twee jaar na de invasie opnieuw te veroordelen: die 141 zou hij niet meer halen.
Het lange zwijgen over Gaza is een schandvlek op het Europese blazoen. Logisch dat we dat als een boemerang terugkrijgen.
