Het jaar in Oekraïne van NRC-fotograaf Kostyantyn Chernichkin

Nabij Izjoem. „Op de fiets zit een getraumatiseerd meisje. Ze is bang, vertrouwt het niks en wil met niemand praten. Russische bezetting en propaganda hebben veel schade aangericht in dit gebied.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Oorlogsfotograaf Het vastleggen van de verschrikkingen in Oekraïne is voor fotograaf Kostyantyn Chernichkin een manier om bij te dragen aan de oorlogs-inspanning van zijn land. Al gaat helpen soms voor. „Dan vergeet ik foto’s te maken.”

Kostyantyn Chernichkin (41) dacht eigenlijk dat hij wel klaar was met fotografie en toen brak de oorlog uit. „Ik ben eigenlijk geen oorlogsfotograaf. Ik probeerde die rol voor het eerst uit in 2014. Toen heb ik gekeken hoe ver ik het kon rekken, fysiek en mentaal”, zegt hij aan de telefoon.

Hij hield het een paar maanden vol. In Marioepol werd zijn been per ongeluk overreden door een zwaar artilleriestuk op rupsbanden van de eigen troepen. „Ik kon mijn eigen bot zien.” Na een jaar en meerdere operaties kon hij weer lopen.

Daarna kwam Chernichkin een tijd niet meer in de Donbas, waar de oorlog al die tijd nog woedde. In plaats daarvan werkte hij als fotojournalist voor Reuters, Kyiv Post en vervolgens The Kyiv Independent.

Toen kwam de oorlog naar de hoofdstad.

Op 23 februari was het Chernichkin wel duidelijk dat de oorlog uit zou breken. Hij sliep die nacht nauwelijks, was de hele nacht bezig zijn spullen in te pakken. Zijn camera’s, digitale fotoarchief, documenten, geld. Hij zette de wekker om Poetins speech te horen. „Toen ik wakker werd, was Poetin al op het scherm. In de stad kon je horen dat het was begonnen.”

De tweede dag van de invasie bracht hij zijn vrouw en kinderen naar de grens met Polen. „Wij hebben de hele nacht in de auto doorgebracht. Na het afscheid was ik voor het eerst in hele lange tijd alleen. Ik voelde me verloren”, zegt Chernichkin. Als man mocht hij niet met ze mee. Wekenlang bracht hij daarna door in Lviv, vluchtelingen helpend en soms fotograferend.

„Het was zo’n ongelofelijk zooitje rond het treinstation. Er was een gigantische rij van wel een kilometer lang, mensen brachten daar dagen door.” Foto’s blijven maken was lastig. „Als ik die kinderen zag, dacht ik aan mijn eigen kinderen. Ik wilde ze kalmeren en helpen, dan vergat ik foto’s te maken.”

Langzaamaan ontdekte hij dat het fotografisch vastleggen van de verschrikking juist zíjn manier kon zijn om bij te dragen aan de oorlogs-inspanning van zijn land. Hij hervond zijn roeping. „Ik kan me er nuttig mee maken. Het geeft me een professionele missie.” Voor NRC ging hij regelmatig mee op reportage om verslag te doen van de oorlog. In Izjoem, Cherson, Chernihiv, Zaporizje, Lviv en ertussenin.

Dit is het jaar van de Oekraïense fotograaf Kostyantyn Chernichkin.

Lviv „Ik heb mijn familie afgezet bij de grens, maar ik heb nog niet de moed om meteen terug naar Kiev te gaan. Ik blijf in Lviv rondhangen, bij vrienden en in hotels. Lviv is een groot concentratiepunt voor vluchtelingen. Bijna iedereen die wegrent voor de oorlog komt bij elkaar op het treinstation.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Lviv „Maart is een maand waarin het nog kouder en zwaarder kan zijn dan tijdens de winter. Op het treinstation kan je het voelen als er veel beweging aan de frontlinie is. Als er een nieuwe aanval is in het oosten, komt hier direct een nieuwe golf met mensen aan.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Boetsja „Ik sta hier met veel andere journalisten. Ik hou niet van deze manier van werken, maar het is de enige manier. De straten van Boetsja waren niet veilig genoeg om mensen naar de begraafplaats te brengen. Inwoners maakten daarom een groot graf bij de kerk en begroeven hun doden daar.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Charkov „Ondergronds schuilen tegen beschietingen verandert iets in een mens, in de manier van denken. Er wonen hier jonge vrouwen en mannen met kinderen. Niemand wil meer weg. Ze komen niet meer in de zon, niet meer buiten. Ze hebben zich helemaal ingegraven.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Warschau „Voor het eerst in vier maanden zie ik mijn gezin. Mijn vrouw Olena is jarig. Ik gaf haar in februari mijn oude camera’s mee. Mijn dochter Zlata gebruikt die nu. Ze maakt een foto van ons. Het had haar eindexamenjaar moeten zijn en mijn zoon Myro moest met school beginnen. Alles is ingestort.”

Foto Zlata Chernichkina

Regio Kryvi Rih „Het is een hete zomerdag. Deze mannen krijgen maandenlang intensieve training voor ze naar het front gaan. Ze hebben zich vrijwillig aangesloten bij de territoriale verdediging. De instructeurs zijn al aan het front geweest, dit werk is een soort vakantie voor ze.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Kiev „Ik heb vaak verslag gedaan van de parade op Onafhankelijkheidsdag. Dit jaar bestaat de parade uit gesloopte Russische tanks en andere ijzeren monsters. Ze zijn naar de straten gebracht als symbool van trots dat we zo’n groot leger konden tegenhouden.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Izjoem „Vrij onverwacht en plotseling is het Oekraïne gelukt de regio van Charkov te bevrijden. Het is mij gelukt als een van de eersten naar het bevrijde Izjoem te gaan. Hier staat een Russische tank voor een WOII-monument van een Sovjetsoldaat. Het is surrealistisch hoe ze dit intact achterlieten. De Oekraïners grappen dat ze nu meer tanks van de Russen hebben gekregen dan van de bondgenoten.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Kiev
„Mijn dochter Zlata miste Kiev en haar vrienden heel erg, dus is ze langsgekomen. Mijn ouders zijn maar wat blij om hun kleindochter te zien. Wel is het nu weer gevaarlijker door alle zware aanvallen op de infrastructuur. Bij mijn ouders in een buitenwijk hebben we soms 14 uur lang geen verwarming, licht of water. In het donker laat Zlata haar foto’s aan mijn vader zien. Hij is ook fotograaf.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Kryvy Rih „Deze man deed mee aan de bevrijdingsoperatie in Cherson. Hij vertelt hoe dichtbij de dood was. We vroegen hoe ze het volhielden. Hij liet deze foto zien van zijn vrouw en zoon. Het is een menselijke superkracht, liefde voor het gezin. Heel simpel, maar het is waar.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Kiev „Het hele jaar komen beroemde fotografen naar Oekraïne om leden van de familie Zelensky vast te leggen. Het is een eer om mee te mogen doen aan deze wereldwijde ‘fotografenwedstrijd’. Olena Zelenska vertegenwoordigt Oekraïne in de wereld. Ze trekt zich de oorlog erg aan. Ik kan het voelen.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Regio Donetsk „Het is onmenselijke zwaar om soldaat te zijn. Maar Oekraïense mannen en vrouwen zijn van staal. Dat ze deze onmenselijke opdracht op zich hebben kunnen nemen. We hebben nog een weg af te leggen als Oekraïne. Maar onze overwinning komt er zeker aan, vroeger of later.”

Foto Kostyantyn Chernichkin

Lees verder…….