Vijf Oscarnominaties, waaronder voor Beste Film, en toch geruisloos op een streamingplatform worden gedumpt. Dat is het lot van satire American Fiction die afgelopen week plots op Prime Video opdook. Hij werd bij mij niet eens uitgelicht op het openingsscherm. Vreemd. Het is een grappige, goed geacteerde, actuele tragikomedie waarvan je meteen begrijpt waarom hij de publieksprijs kreeg op het filmfestival van Toronto.
American Fiction neemt de literaire wereld en de filmwereld op de hak. Thelonious ‘Monk’ Ellison is een zwarte schrijver uit een hogeropgeleide familie die zijn nieuwste boek niet uitgegeven krijgt. Uitgevers missen „de Afro-Amerikaanse ervaring” in zijn bewerking van Perzen van Aeschylus. Waarmee wordt bedoeld: waar zijn de zwarte personages neergeschoten door racistische agenten, de tienermoeders, wapens en drugscriminelen? Om te tonen hoe dom hij die stereotiepe „rauwe” en „echte” zwarte verhalen vindt, pent Monk onder een pseudoniem een „melodramatisch jankverhaal” neer vol afwezige vaders en bendegeweld. Een uitgever telt er subiet een gigantisch bedrag voor neer, helemaal als Monk doet alsof hij een voortvluchtige crimineel is. Een gladde marketingman stelt voor het uit te brengen op de dag dat de VS de afschaffing van de slavernij herdenken. Dan voelen witte mensen zich sowieso „wat schuldbewust”.
Satires over de mal waarin gekleurde kunstenaars worden gedrukt zijn niet nieuw. Erasure, het boek van Percival Everett waarop de film American Fiction werd gebaseerd, is al ruim twintig jaar oud. De kans dat het onsubtiele verhaal dat Monk schrijft in American Fiction vandaag de dag echt zou worden uitgegeven, lijkt klein. Het zou mogelijk als „poverty porn” of „trauma porn” worden gezien, iets waarvoor men in culturele kringen nu huiverig is.
Maar wat American Fiction zo goed maakt is dat het zijn boodschap grappig, genuanceerd en actueel verpakt. Het is geen one issue film. Monk levert niet alleen een strijd met de culturele elite, maar ook met zijn eigen cynisme, woede en familie. En tragedie zit verstopt tussen absurde momenten – zoals een geestige speech die Monks zus laat voorlezen op haar uitvaart. Tegelijkertijd is de film een statement. Monks roman wordt in American Fiction verfilmd door een regisseur „gespecialiseerd in Oscarlokkende probleemfilms”. En – o ironie – dat is ook een omschrijving van American Fiction.
In de VS vertoonde Amazon Prime Video American Fiction wel in de bioscoop. Hoewel hun ‘core business’ het online platform blijft, brengt de tech-gigant af en toe films naar het grote scherm waarvan ze denken dat de recette meer opbrengt dan de kosten van een bioscooprelease. En waarvan ze vermoeden dat de aandacht die het geneert het platform helpt. Waarom dat met American Fiction niet zo is in Nederland? Bij Prime Video was er niemand beschikbaar voor uitleg.
Een twintigtal bioscopen in Nederland adverteerde met enkele vertoningen naar aanleiding van de Oscars. Al leek het even of Amazon Prime Video last minute de eerdere toestemming hiervoor introk. Dat zou doodzonde zijn geweest. American Fiction stelt op geestige wijze interessante vragen. Zonder racisme te bagatelliseren, laat de film nadenken waarom en voor wie slachtofferverhalen worden verteld. Dat debat is ook hier relevant. Al zal het liefdeloos gedumpte American Fiction niet de aanleiding zijn.
Sabeth Snijders is filmrecensent.
