Canadese thermokleding moet Oekraïens leger door de oorlogswinter helpen

In Bachmoet, in Oost-Oekraïne, is het ’s nachts bijna tien graden onder nul. Overdag blijft het net onder het vriespunt. Op de besneeuwde grond, waar Oekraïense en Russische militairen in loopgraven tegenover elkaar liggen, is het nog kouder. Aan weerszijden van dit front in de oostelijke Donbas stierven de afgelopen maanden al vele honderden strijders door granaatbeschietingen, mitrailleurvuur, luchtaanvallen, raketten. Daar is een nieuw gevaar bijgekomen: de kou.

Alles is anders in een oorlogswinter. Sneeuw, ijs, bevroren vlaktes en rivieren. Sporen blijven achter. Kale bomen bieden geen dekking. Soldaten worden zichtbaar, net als hun vuurtje om te koken, ledematen te warmen en kleding te drogen. Batterijen lopen sneller leeg. Wapens kunnen blokkeren. Slapen is moeilijker. Ziektes kunnen uitbreken, onderkoeling dreigt. Training, militaire uitrusting, discipline en moreel worden doorslaggevend.

Bevroren rivieren

Rusland en Oekraïne gebruiken de winter elk op hun eigen manier. Poetin wil Oekraïense burgers treffen met aanhoudende aanvallen op elektriciteitscentrales en andere kritieke infrastructuur, Oekraïne hoopt de opmars naar het oosten en zuiden voort te zetten. De ondergrond is harder nu, makkelijker berijdbaar. Bevroren rivieren vormen minder een obstakel. De aanvallende partij – op de meeste plaatsen Oekraïne – kan daar voordeel uit halen.

Zie ook deze fotoreeks over hoe Oekraïners de naderende kou doorstaan: Met de winter op komst, is het voor veel Oekraïners bikkelen in de kou én zonder stroom

De winter heeft de grootste impact op de infanterie – de soldaten te voet, schreef de Britse defensie-analist Jack Watling van het Royal United Services Institute (RUSI) onlangs op Twitter. Als de bomen geen dekking meer bieden moet een soldaat laag bij de grond blijven. „Helaas betekent laag ook nat en modderig. Nat betekent koud. Er is een grens aan de periode waarin je nat en koud bent en in leven kunt blijven.” Discipline en persoonlijke verzorging zijn vereisten; leiders in het veld die zich bekommeren om hun troepen en ingrijpen voordat een soldaat onderkoeld raakt.

Juist daar ziet Watling grote verschillen. Russische soldaten zijn vaak ongedisciplineerd, ongemotiveerd en al uitgeput na maanden van onafgebroken inzet aan het front. „De gemobiliseerde soldaten hebben niet de ervaring of vaardigheden om langere tijd operaties te velde uit te voeren. De meesten hebben geen winterkleding gekregen.” Het Institute for the Study of War stelde onlangs ook dat winterweer de „slecht uitgeruste Russische troepen” in Oekraïne „disproportioneel kan treffen”.

Thermisch ondergoed

De Oekraïners hebben de afgelopen weken naast wapens vooral hoogwaardige winterkleding gekregen van hun westerse bondgenoten. Meer dan een half miljoen stuks thermisch ondergoed, waterdichte handschoenen, sokken en militaire winterjassen uit de voorraden van Canada en Zweden, winterbroeken en laarzen uit Duitsland, Litouwen en Letland, poolslaapzakken uit de VS en Noorwegen, plus Britse verwarmde tenten en slaapzakken voor extreem lage temperaturen. Alles wat nodig is om te overleven, en te vechten, in het koudste winterweer. Ook Finland, bij uitstek gespecialiseerd in winterse oorlogsvoering, stuurt voor tientallen miljoenen euro’s uitrusting – maar geeft traditiegetrouw geen details. De Finse minister van Defensie Antti Kaikkonen zei onlangs tegen Euronews dat zijn land „geeft wat Oekraïne nodig heeft” zonder „de eigen verdediging te verzwakken”. In ogenschouw is genomen „dat de winter eraan komt”.

Winterweer kan slecht uitgeruste Russen disproportioneel treffen

Het kandidaat-lid van de NAVO deelt een ruim 1.300 kilometer lange grens met Rusland, en dat is reden genoeg om de eigen veiligheid altijd voorop te stellen. Finland heeft een bloedig verleden met de Russen: in de winter van 1939-1940 woedde een korte, hevige oorlog nadat Sovjet-troepen er waren binnengevallen. Mede doordat de temperaturen daalden tot meer dan 40 graden onder nul hield het veel kleinere Finse leger verbazingwekkend lang stand – duizenden Russen kwamen om het leven door bevriezing. Wintertenten hadden ze niet. Het Rode Leger wist zich ook geen raad met de Finse oorlogstactiek: korte, snelle guerrilla-aanvallen uitgevoerd door uiterst beweeglijke eenheden op langlauflatten, onzichtbaar in hun witte sneeuwcamouflage. Alleen al voor die uitrusting zou Oekraïne een vermogen over hebben.

Grande Armée

Niet alleen toen was extreme kou doorslaggevend. Rusland gebruikte zijn eigen ijzingwekkend koude winters verschillende keren als bondgenoot. Napoleons Grande Armée werd in 1812 op de terugtocht vernietigd door de invallende winter.

Hitlers Wehrmacht verkeek zich ook op de Russische winter. Pikant genoeg bleef het Rode Leger onder Stalin mede overeind door Amerikaanse hulp: niet alleen duizenden tanks, jeeps en vliegtuigen, maar ook 15 miljoen paar winterlaarzen kwamen uit de VS.

Lees ook: Over het dagboek van de Russische soldaat Pavel Filatjev

In Oekraïne, in de laatste maand van 2022, staat Rusland er goeddeels alleen voor. Al vanaf dag één van de invasie klagen soldaten en analisten in hun online ‘milblogs’ over de erbarmelijke staat van het materieel waarmee zij de oorlog in zijn gestuurd. Niet alleen de hardware, de roestende tanks en de gepantserde voertuigen uit de vorige eeuw, met hun mechanische mankementen, maar ook de basisuitrusting van de militairen is onderwerp van zelfspot. De Russische soldaat Pavel Filatjev, die in de zomer zijn ervaringen aan het zuidelijke front publiceerde, schreef dat „de helft van onze jongens” Oekraïense uniformen droeg omdat „onze grootse natie niet in staat is” zijn soldaten „te kleden, bevoorraden en te voeden”.

De vraag is of de eigen voorraden en leveranties uit Iran of Noord-Korea voldoende zijn om de troepen te beschermen. In oktober toonde een opgeroepen reservist in Stavropol in een video wat hij mee had gekregen naar het front: een plastic paintballmasker om zijn gezicht te beschermen, kinderhandschoenen en rubberen laarzen voor de modder. „Ze hebben ons serieus voorbereid op de winter.”