Brengt Xi Jinping de vredesduif naar Israël en Palestina?

China als de vredesduif tegenover de Verenigde Staten als havik: het is een beeld dat de hoogste Chinese leider Xi Jinping internationaal graag wil oproepen. En dat lukt nog aardig ook: als nieuwe stap komt China nu met het verrassende aanbod te bemiddelen in het al decennia slepende conflict tussen Israël en de Palestijnen. Een conflict dat juist nu weer hoog oplaait. De rol van bemiddelaar in dit conflict is traditioneel voorbehouden aan de Verenigde Staten, maar waarom zou dat zo moeten blijven?

China heeft goede banden met zowel de Palestijnen als met Israël. Maar waar de Palestijnen wel voor Chinese bemiddeling zullen openstaan bij gebrek aan enig alternatief, is dat in het geval van Israël een stuk minder waarschijnlijk.

De huidige Israëlische regering onder leiding van premier Netanyahu – de meest rechtse uit de geschiedenis van het land – is in het geheel niet geneigd tot concessies aan de Palestijnen. Integendeel, verscheidene ministers, die zelf in volgens internationaal recht illegale nederzettingen op Palestijns gebied wonen, spreken eerder over annexatie van de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Door zo’n stap zou elke Chinese bemiddelingspoging bij voorbaat tot mislukken zijn gedoemd.

Israël zal vermoedelijk de VS, vanouds zijn grote beschermheer, niet tegen zich in het harnas willen jagen door bemiddeling van China te aanvaarden

Deze maandag belde de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang met zijn Israëlische ambtsgenoot Eli Cohen. Hij moedigde Cohen aan om „stappen te ondernemen om de vredesonderhandelingen te hervatten”, waarbij China „klaarstaat om dat te faciliteren”. Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigde dat Qin met Cohen had gesproken maar zei niets over vredesoverleg.

Ook sprak Qin met de Palestijnse minister van Buitenlandse Zaken Riyad al-Maliki. Wat China verder nog heeft gezegd is niet in detail bekendgemaakt, alleen dat China de zogeheten tweestatenoplossing aanbeveelt. Daarbij moeten de Palestijnen een eigen staat krijgen op de westelijke Jordaanoever.

Dat is niets nieuws: die tweestatenoplossing ligt al voor sinds 1947, maar het is nooit gelukt die echt te verwezenlijken. Op het moment lijkt zo’n oplossing verder dan ooit verwijderd. Israël dringt de Palestijnen in de praktijk op een steeds kleiner grondgebied terug. Alles bijeen wonen er inmiddels ruim zeshonderdduizend joodse kolonisten op de Westelijke Jordaanoever en in het eveneens door Israël bezette Oost-Jeruzalem, en de Israëlische expansie daar gaat op volle kracht door. Het is onder die omstandigheden moeilijk voorstelbaar dat Israël zich zou terugtrekken en de Palestijnen de beschikking over een eigen levensvatbare staat zou geven.

Iran en Saoedi-Arabië

Israël zal vermoedelijk ook de Verenigde Staten, vanouds de grote beschermheer van Israël, niet verder tegen zich in het harnas willen jagen door bemiddeling van China te aanvaarden. Juist de laatste maanden waren de spanningen met Washington al opgelopen door het agressieve Israëlische beleid jegens de Palestijnen. De VS hebben er bovendien bij Israël op aangedrongen terughoudend te zijn met de technologische samenwerking met China, omdat dat afhankelijkheid van China met zich mee zou kunnen brengen en een gevaar voor Israëls nationale veiligheid. Ook in Israël zelf hebben mensen gewaarschuwd voor te nauwe banden met China.

Lees ook China boekt met détente tussen aartsrivalen Riad en Teheran een klinkend succes in het Midden-Oosten

Beijing was vorige maand wel verrassend succesvol bij de bemiddeling van een overeenkomst voor het herstel van de diplomatieke banden tussen Iran en Saoedi-Arabië. Daar hadden ze echter minder concurrentie van de VS. Door hun vijandige relatie met Iran kwamen de Amerikanen daar ook niet voor in aanmerking.

Het lukt Beijing ook vaak niet: China kwam in februari met een zogeheten ‘position paper’ over de oorlog in Oekraïne. Daarin veroordeelde China de Russische aanval op Oekraïne niet, maar pleitte Beijing voor een wapenstilstand en voor gesprekken tussen de strijdende partijen. Het vaag verwoorde Chinese initiatief heeft tot nu toe helemaal niets opgeleverd.

China’s Wereldwijde Veiligheidsinitiatief

Al deze initiatieven vallen binnen China’s zogeheten Wereldwijde Veiligheidsinitiatief (WVI), een wereldomvattend maar weinig specifiek plan dat het harmonieuze samenleven tussen staten en de wereldvrede in zijn algemeenheid moet bevorderen. Centraal staat daarbij dat de veiligheid van één staat nooit ten koste mag gaan van de veiligheid van een andere staat. China heeft het nadrukkelijk niet over internationale bescherming van de individuele rechten van burgers binnen staten.

Het Chinese staatspersbureau Xinhua koppelde het voorstel voor bemiddeling in het Midden-Oosten ook direct aan het WVI. China wil daarmee zijn internationale invloed verder uitbreiden. Niet zozeer in de VS of Europa en evenmin in Japan en Australië, maar wel in landen die toch al zo hun bedenkingen hebben over de Verenigde Staten en hun bondgenoten.

China stelt dat het achter de schermen wereldwijd juist de VS zijn die oorlogen aanwakkeren. In Oekraïne maar ook door Taiwan steeds openlijker te steunen. Beijing kreeg voor dat standpunt onlangs steun van de nieuwe Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva. Die stelde tijdens zijn recente staatsbezoek aan China dat de VS moeten stoppen met het „aanmoedigen” van de oorlog in Oekraïne.

De Braziliaanse president Lula da Silva op bezoek bij president Xi Jinping vorige week. Foto Ricardo Stuckert/Reuters

China wil zich met het WVI en met de voorstellen tot bemiddeling in internationale conflicten presenteren als een redelijke, onafhankelijke speler die boven de partijen staat en die zich, anders dan de VS, niet militair zal mengen in conflicten van derde landen. Beijing wil, onder meer door het WVI, de wereldorde herscheppen op zo’n manier dat andere landen in elk geval geen dingen meer doen die tegen de internationale Chinese belangen in gaan.

Hiermee weet China de meeste bondgenoten van de VS niet te overtuigen, maar in andere delen van de wereld werkt het wel. Voor Europa en de VS mag het in Oekraïne dan draaien om het voortbestaan van de internationale rechtsorde en om respect voor de nationale soevereiniteit van Oekraïne, voor veel andere landen is de oorlog daar niet meer dan een botsing tussen Russische en Amerikaanse belangen waar zij buiten wensen te blijven.