Wie zich als belegger in de cryptowereld begeeft, moet niet bang zijn voor een dollemansrit over heuvelachtig terrein, zonder enige navigatie. De koers van de berucht volatiele bitcoin laat zich de laatste vijf jaar kenmerken door hoge pieken en diepe dalen. Een veelgehoord devies bij een zoveelste koersdaling is het vasthouden (‘HODL’, volgens de memes) van je crypto’s, en misschien zelfs bijkopen (‘buy the dip’), maar die luxe heeft lang niet iedere bitcoinbezitter.
Maar de koers kan ook flink stijgen. De prijs voor één bitcoin liep afgelopen week op tot 35.000 dollar (omgerekend een kleine 33.000 euro). Dat is het hoogste punt sinds mei vorig jaar, en betekent een koersstijging van bijna 125 procent ten opzichte van november vorig jaar.
Waar dat herstel vandaan komt? Na een jaar vol schandalen geniet de oudste en meest gewilde cryptomunt nog altijd interesse van de traditionele financiële wereld. Met name berichtgeving dat beleggingsreus BlackRock mogelijk toestemming krijgt van de Amerikaanse beurstoezichthouder SEC voor het aanbieden van de eerste ETF (Exchange Traded Fund, beter bekend als indextracker) die de bitcoinprijs volgt, stuwde de koers omhoog. BlackRock is ’s werelds grootste geldbeheerder met volgens de laatste cijfers van eind juni 9,4 biljoen dollar aan beheerd vermogen.
Die toestemming is er nog niet. Duidelijk is wel dat meer traditionele financiële partijen (waaronder vermogensbeheerders WisdomTree, VanEck, Ark Invest en beleggingsmaatschappij Invesco) al langer hopen op groen licht voor een dergelijke ETF die de spotkoers (de actuele prijs) van de bitcoin volgt. Zo’n beleggingsproduct maakt het mogelijk om te investeren in bitcoin, zonder de cryptomunt daadwerkelijk zelf te kopen via bijvoorbeeld een cryptobeurs. De SEC-goedkeuring betekent dat beleggers binnen de meer veilig geachte grenzen van de gevestigde financiële markten opereren, wat vertrouwen wekt bij grote partijen, zoals institutionele beleggers. Dat kan een nieuwe stroom aan kapitaal opleveren voor de bitcoinmarkt.
Maar vooralsnog is de SEC huiverig. De beurswaakhond zegt in het geval van ‘spotkoers-ETF’s’ voor bitcoin te vrezen voor markmanipulatie omdat er onvoldoende handelstoezicht is om beleggers te beschermen tegen „fraude en manipulatieve praktijken”. De toezichthouder heeft tot nu toe alleen goedkeuring gegeven aan crypto-ETF’s die handelen op basis van termijncontracten (futures). Daarmee kunnen beleggers, ook zonder zelf bitcoin te bezitten, speculeren op koersdaling of -stijging en zich indekken tegen koersschommelingen.
‘Toeristen zijn weg’
Analisten verwachten dat de SEC snel uitsluitsel geeft. ETF-expert James Seyffart van onderzoeksbureau Bloomberg Intelligence is optimistisch en schat de kans op goedkeuring voor de eerste spotkoers-ETF voor bitcoin van Ark Invest op 90 procent, nog voor de deadline van begin januari.
De belofte van deze nieuwe bitcoinbeursfondsen met regulering zorgt dit jaar voor een geleidelijke koersstijging. Al is dat volgens marktvolgers niet per se te danken aan de instroom van veel nieuwe beleggers. „De koersontwikkeling in de eerste negen maanden van 2023 stond in het teken van herstel”, zegt crypto-expert Bert Slagter van kennisplatform Bitcoin Alpha. „Terug naar een neutrale koers, zo rond de 30.000 dollar. Bij deze fase van de marktcyclus hoort apathie. Niemand interesseert zich meer voor crypto. De toeristen en voorbijgangers zijn weg. Alleen de liefhebbers, fijnproevers en volhouders zijn over.”
Ook de koersstijging van de afgelopen weken richting de 35.000 dollar lijkt vrijwel geheel te danken aan gebruikers en beleggers die al langer in cryptomunten investeren. De totale waarde van alle cryptomunten samen ligt namelijk sinds februari redelijk stabiel rond de 1,1 biljoen dollar. Kortom: er vloeit nauwelijks nieuw geld naar de gehele cryptosector.
Dat de bitcoinkoers toch stijgt, suggereert volgens de veel gevolgde crypto-analist Benjamin Cowen vooral „kapitaalrotatie” van beleggers die hun zogeheten altcoins (andere cryptovaluta’s dan bitcoin) omzetten naar bitcoin. „In tijden van kwantitatieve verkrapping door centrale banken [het terugverkopen van obligaties aan de markt] en hoge rentetarieven willen mensen over het algemeen hun risico’s minimaliseren”, zegt Cowen. „Bitcoin is dan de cryptomunt die als het minst risicovol wordt beschouwd. Ook omdat er meer onzekerheid over regelgeving is op de altcoinmarkt.”
Toch is de wederopstanding van de bitcoin opvallend. De cryptosector kreeg vorig jaar klap na klap te verwerken. De tegenslagen volgden elkaar zo snel op dat experts twijfelden of het ooit nog wel goed zou komen. In enkele maanden tijd vielen verschillende bedrijven om (cryptobank Celsius, hedgefonds 3AC, geldschiet Voyager Digital) en de ‘stabiele’ cryptomunt TerraUSD en diens zustermunt Luna bleken een wassen neus. Dat was allemaal nog voordat de omvangrijke cryptobeurs FTX zijn spectaculaire val maakte en de 31-jarige topman Sam Bankman-Fried half december werd gearresteerd op de Bahama’s.
„Het is eigenlijk best indrukwekkend dat de cryptowereld er nog is”, zegt econoom Teunis Brosens, die de cryptosector de laatste jaren voor ING heeft gevolgd. „Het had best gekund dat crypto’s voorgoed in de vergetelheid waren geraakt. Maar de sector kan een stootje hebben. Dat komt ook doordat een hoop mensen niet enkel bezig zijn met veel geld verdienen, maar er ondanks al deze schandalen in blijven geloven. En blijven programmeren.”
Lees ook Het minen van bitcoin leidt tot steeds meer klimaatschade
15 jaar bitcoin
Deze programmeurs laten het oorspronkelijke concept niet los dat achter ’s werelds bekendste cryptomunt schuilt. Vijftien jaar geleden, op 31 oktober 2008, publiceerde iemand onder het pseudoniem Satoshi Nakamoto de blauwdruk voor bitcoin; een nieuw, door gebruikers gedreven (‘peer-to-peer’) betalingsnetwerk dat alleen online betalingen toestaat zonder centrale bankautoriteit of tussenpersonen.
Volgens deze bedenker (of bedenkers, de paper van Nakamoto is in de wij-vorm geschreven) was het zes weken na het faillissement van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers hoog tijd voor een elektronisch betalingssysteem waarbij transacties niet louter zijn gebaseerd op vertrouwen, maar op cryptografie. Een techniek om informatie versleuteld over te dragen, en waarvan goedgekeurde transacties in een – eenvoudig gezegd – gedeelde digitale database belanden, de zogeheten blockchain. Bitcoin werd zo de eerste cryptovaluta, die bedoeld leek om over de hele wereld buiten de invloed van commerciële banken en overheden te kunnen betalen.
Wat de bedenker(s) toen wellicht niet hadden voorzien, is dat de bitcoin zichzelf in rijkere landen zoals Nederland vooral zou ontwikkelen tot een alternatieve belegging, zoals bijvoorbeeld goud ook is. Het moet nog blijken of de bitcoin als munteenheid echt volwassen zal worden. Dat zal dan volgens econoom Brosens vooral zijn in landen waar traditioneel betalingsverkeer onderontwikkeld is, zoals grote delen van Afrika, Azië en Zuid-Amerika. „Als je hoofden gaat tellen, dan is die potentie van de bitcoin als betaalmiddel misschien wel groter dan we in Nederland soms denken.”
Ook ziet hij de bitcoin als kansrijk alternatief voor grensoverschrijdende betalingen, die bij traditionele banken duur en traag zijn door een gebrek aan integratie. „In een land als Nigeria en Venezuela maken mensen gebruik van crypto omdat ze bang zijn voor corruptie, of dat hun geld aan de strijkstok blijft hangen in het traditionele betalingsverkeer.”
Er moet nog wel wat gebeuren voordat de bitcoin een betrouwbaar alternatief kan zijn. Niet alleen de prijs schiet alle kanten op. Het bitcoinnetwerk heeft al vanaf het begin te maken met een beperkt transactievolume dat bitcointransacties traag maakt, en waardoor transactiekosten bij drukte op het netwerk oplopen.
Tot dusver heeft alleen El Salvador de bitcoin omarmt als wettig betaalmiddel. De Nederlandsche Bank ziet geen toekomst voor de bitcoin als betaalmiddel in Nederland, en acht alleen de onderliggende technologie bruikbaar voor het verwerken en vastleggen van gegevens en transacties. Daarnaast is de bitcoin door de jaren heen steeds vervuilender geworden voor het klimaat. Het doen van transacties en het ‘delven’ van nieuwe bitcoins vergt veel rekenkracht en daarmee energie, wat tot steeds meer klimaatschade leidt.
Die ontwikkelingen samen zorgen ervoor dat de bitcoin zijn oorspronkelijke belofte als revolutionair betaalmiddel voorlopig niet waarmaakt. Ondertussen komt de bitcoin als mainstream beleggings- en handelsobject wel steeds dichterbij. Met een klimmende koers en opgeleefd optimisme als gevolg.
