Hoe voorkom je dat de jeugd van Zeeuws-Vlaanderen naar België gaat?

Keer op keer ziet hij die Belgische „oude roetbussen” door zijn mooie gemeente Hulst rijden. Bussen die Zeeuws-Vlaamse kinderen ophalen en naar Belgische scholen brengen, net over de grens. Het geeft wethouder Denis Steijaert (CDA), die onder meer kinderopvang in zijn portefeuille heeft, een vervelend gevoel. „Als je hier woont, vind ik dat je hier ook naar de opvang of naar school moet gaan.”

Maar in België kunnen kinderen vanaf 2,5 jaar vrijwel gratis naar de zogeheten kleuterschool, en in Nederland niet. Ouders van zo’n 1.500 van de in totaal 14.000 Zeeuws-Vlaamse kinderen kiezen daarom voor kinderopvang of basisonderwijs in België. In Nederland moeten de meeste ouders de kinderopvang nu nog deels zelf betalen. De hoogste inkomens krijgen 33 procent vergoed, de laagste inkomens 96 procent. In 2025 wil het kabinet de kosten voor alle werkende ouders voor 96 procent gaan vergoeden.

Die ontwikkeling komt voor Zeeuws-Vlaanderen te laat. Doordat niet alle Zeeuws-Vlaamse kinderen daar ook onderwijs volgen, dreigden verschillende basisscholen en kinderopvangcentra de afgelopen jaren te moeten sluiten, vertelt Rianne Vons, bestuurder van Kinderopvang Zeeuws-Vlaanderen. Met 45 locaties is dat de grootste aanbieder in de regio. „Zowel basisscholen als kinderopvangcentra zijn daarom in een aantal plaatsen noodgedwongen gefuseerd.”

Lees ook: Advies aan kabinet: maximumtarief voor kinderopvang

Iedereen baalt ervan, zegt Vons. Van de bussen die door de regio rijden. Van de Belgen die in de dorpen flyers rondbrengen om kinderen te werven. Van de oproepjes in de krant. „Gratis zwemmen voor de ganse school, mogelijkheid warme maaltijden, kleine klassen,” schrijft bijvoorbeeld de gemeentelijke basisschool De Regenboog uit de Belgische grensgemeente Sint-Laureins in een advertentie.

Om een verdere leegloop tegen te gaan, is de kinderopvang nu in de drie grensplaatsen Sas van Gent, Eede en Heikant voor vier dagdelen gratis voor zowel werkende als niet-werkende ouders. Kinderopvang Zeeuws-Vlaanderen, schoolbesturen en gemeenten financieren het project samen sinds vorig jaar april tot eind volgend jaar.

De gratis opvang moet onder meer helpen voorzieningen in de regio overeind te houden. Kinderen die in België naar school gaan, hebben vaak weinig binding met hun woonplaats, ziet Steijaert. „Sommigen worden buitenbeentjes. Ze gaan dan bijvoorbeeld eerder naar de sportclub in België, omdat hun vriendjes daar sporten. Sportclubs in Zeeuws-Vlaanderen komen zo eerder in de problemen door een gebrek aan leden.”

Die voorzieningen moeten ook helpen de regio aantrekkelijk te maken om te werken, zegt Steijaert. De arbeidskrapte is in Zeeland ten opzichte van de rest van het Nederland het grootst. En het aantal banen gaat daar volgens de wethouder de komende jaren nog fors groeien. „Alleen al vanwege de grote industrie rond het kanaal tussen Terneuzen en Gent die moet gaan verduurzamen.”

Hoog percentage ouderen

Er speelt in de regio nog een ander probleem: toenemende vergrijzing. Zeeuws-Vlaanderen is al een van de meest vergrijsde gebieden van Nederland. In 2021 was ruim 26 procent van de bevolking daar ouder dan 65 jaar, destijds het hoogste percentage ouderen in het hele land.

De kinderen die nu in België naar school gaan, zullen daar volgens Steijaert naar verwachting ook gaan studeren en werken. En dat terwijl zij juist hard nodig zijn om bijvoorbeeld de toenemende vraag naar zorg voor ouderen in de regio aan te kunnen.

Lees ook het eerste deel van dit tweeluik: Gratis kinderopvang: in Zeeuws-Vlaanderen weten ze al precies wat dat betekent

Sinds de opvang in de drie grensplaatsen grotendeels gratis is, neemt de vraag naar opvang in Zeeuws-Vlaanderen gelukkig toe, ziet bestuurder Rianne Vons. Het aantal kinderen op de opvanglocaties is sinds het begin van het project met ruim 70 procent gestegen. En de vraag stijgt nog steeds. Een klein aantal kinderen is sinds de gratis opvang in Zeeuws-Vlaanderen zelfs weer teruggekeerd uit België.

Het is de vraag of die stijgende lijn wordt voortgezet. Er is genoeg geld om de grotendeels gratis opvang voor ouders te betalen tot eind volgend jaar. Vons hoopt de komende tijd nieuwe financiering te vinden om de periode tot 2025 – als opvang voor heel Nederland voor 96 procent vergoed gaat worden – te overbruggen. Steijaert zegt nog niet te weten of zijn gemeente opnieuw geld kan vrijmaken.

In de hoop dat de jongeren die nu elders in Nederland studeren op den duur terugkeren naar Zeeuws-Vlaanderen, proberen gemeenten hen via verschillende initiatieven in beeld te houden. Door ze te betrekken bij leuke evenementen, zegt Steijaert, „hopen we dat ze zich verbonden blijven voelen met de regio”. Vons: „We hebben hier in Hulst bijvoorbeeld Vestrock, een heel gaaf festival.”