Barbara’s chansons zijn in Nederland ten onrechte vergeten

Barbara zong veel over de liefde, maar haar chansons waren zelden behaaglijk. Meestal ging het mis – dan verdwenen de mannen alweer snel uit beeld zonder ooit terug te keren. Of anders was zij degene die besloot zo’n romance te beëindigen omdat de minnaar in kwestie een fout type bleek te zijn.

Ook ging het in die liedjes over mooie, maar voorbije tijden, over de melancholie van de eenzaamheid en over angsten die veel verder gingen dan de reguliere plankenkoorts die haar eveneens kwelde. En wat ze zong, was meestal waar gebeurd. Ze had onstuimige relaties met mannen die lang niet altijd bleken te deugen, slikte te veel pillen, verbleef meer dan eens in een afkickkliniek en flirtte af en toe met de gedachte aan zelfmoord.

In Frankrijk is dat allemaal allang bekend. Barbara, die eigenlijk Monique Serf heette, behoort daar onbetwist tot de culturele canon. Sinds ze in 1997 stierf, op 67-jarige leeftijd, zijn al diverse biografieën over haar verschenen.

Maar in Nederland lijkt ze, sinds ze in 1997 stierf, goeddeels vergeten. In de nostalgische tv-serie Chansons, vorige zomer gemaakt door Matthijs van Nieuwkerk en Rob Kemps, kwam ze nauwelijks voor. In Nederland staat ze in de schaduw van grootheden als Brel, Brassens, Aznavour en Bécaud wier commerciële successen tot ver buiten de Franse landsgrenzen reiken. Barbara schreef associatieve teksten die hun betekenis niet altijd even makkelijk laten ontleden. Ook leek ze niet nadrukkelijk een hoog meezinggehalte na te streven, met haar pregnante pianoakkoorden en de schitterende ijle hoogten van haar stem.

Des te beter dus dat er nu een oorspronkelijk Nederlands boek over de grootste Franse chansonnière van allemaal is verschenen – een soort Barbara voor beginners. Het is geschreven door Meta Gemert, die het blijkens haar voorwoord geen biografie wil noemen, maar een levensschets. Het resultaat is een sober, strak geschreven feitenrelaas dat op terughoudende toon verslag doet van de vele drama’s in Barbara’s leven. Het vertelt eenvoudigweg, zonder larmoyant te worden, hoe dat leven zich voltrok – van het joodse meisje dat de Duitse bezetting overleefde in de onderduik, tot en met de hulp aan aidsslachtoffers waarmee ze haar carrière afsloot.

„Je chante ma vie” luidde Barbara’s artistieke credo – ze zong haar leven. Die autobiografische basis van veel nummers bracht Meta Gemert op het nuttige idee haar boek te larderen met de teksten van chansons die naar de desbetreffende ware gebeurtenissen verwezen. Ze staan, ter wille van de toegankelijkheid, afgedrukt in het Frans en in letterlijk vertaald Nederlands. Barbara’s poëzie wordt door die getrouwe vertalingen wellicht niet veel mooier, maar de toegankelijkheid staat in dit geval voorop. Ook in Nederland kan niemand Barbara nu meer over het hoofd zien.