‘Change’ was het woord waarmee Aleksander Ceferin campagne voerde voordat hij in september 2016 de Nederlandse voetbalbestuurder Michael van Praag versloeg en werd gekozen als voorzitter van de UEFA. Zo zou de destijds relatief onbekende Sloveen een einde maken aan de almacht van een handvol grote clubs. En hij beloofde goed bestuur: meer openheid over de besluitvorming, scherpere controles om corruptie te voorkomen en ‘term-limits’ – een maximum van drie zittingstermijnen voor de voorzitter.
Dat zijn beloftes aansloegen, was begrijpelijk. Ceferins voorganger, de Franse oud-voetballer Michel Platini, was halverwege zijn derde termijn ten val gekomen door een verdachte betaling van 1,8 miljoen euro die hij had ontvangen voor adviesdiensten aan de FIFA, zo bleek uit onderzoek naar een groot corruptieschandaal binnen de wereldvoetbalbond. Wat al lang werd vermoed, kwam nu aan de oppervlakte: het bestuur van de grootste sport ter wereld hing aan elkaar van vriendendiensten en dubieuze geldstromen. „Als een gentlemen’s club”, zei Ceferin na zijn verkiezing tegen The New York Times.
Nu, acht jaar later, wil Ceferin een besluit doorvoeren dat in de ogen van critici laat zien dat er in essentie weinig is veranderd. Deze donderdag stemmen de 55 aangesloten voetbalbonden op het jaarlijkse UEFA-congres, in Parijs, over een statutenwijziging die het mogelijk maakt dat Ceferin in 2027 opgaat voor een vierde termijn als voorzitter. Het is een echo van wat eerder gebeurde bij de FIFA, die de eigen regels herschreef om voorzitter Gianni Infantino de kans te geven tot 2031 aan te blijven.
Drie termijnen
Volgens Ceferin heeft het allemaal niets te maken met een verlangen aan de macht te blijven. In een interview met The Guardian stelde hij dat de voorgestelde wijziging een formaliteit is. De huidige regels zijn niet duidelijk verwoord, aldus de UEFA-baas, waardoor hij in theorie „voor altijd” op zijn post zou kunnen blijven. Nu wordt het uitgangspunt: drie termijnen, waarbij de eerste drie jaar van Ceferin als vervanger van de geschorste Platini niet meetellen. Of de Sloveen zich straks kandidaat stelt, zei hij te betwijfelen, omdat hij „heel erg moe” is.
Binnen de UEFA veroorzaakt de geplande aanpassing van de regels wel degelijk onrust. Vorige week werd bekend dat de Kroatische oud-voetballer Zvonimir Boban uit protest stopt als ‘hoofd voetbal’ bij de Europese voetbalbond. Ook de Brit David Gill, lid van het belangrijkste bestuursorgaan van de UEFA (de ‘executive committee’), heeft volgens Engelse media intern bezwaar aangetekend tegen het plan. Hij zou hebben gewaarschuwd dat de UEFA vervalt in de verguisde bestuurscultuur die gangbaar was onder voormalig FIFA-baas Sepp Blatter en Michel Platini.
Toch gaat iedereen er vanuit dat Ceferin donderdag met gemak de benodigde twee derde meerderheid krijgt voor zijn voorstel, zegt een Europese voetbalbestuurder die anoniem wil blijven om zijn band met de UEFA-baas niet in gevaar te brengen. Hij verwacht dat alleen Engeland tegenstemt. „Voor de meeste voetbalbonden is de relatie belangrijker dan de procedure”, zegt de bestuurder, die Ceferin omschrijft als een autocratische leider. „Hij is van het piramidale model, waarin de voorzitter veel bepaalt. Maar inhoudelijk staat hij goed bekend, zijn wapenfeiten zijn niet gering.”
Over dat laatste verschillen de meningen. Voorstanders loven Ceferin, een jurist en vechtsporter (hij heeft de zwarte band in karate), voor zijn strijd tegen de Super League, het beruchte en voorlopig mislukte plan van twaalf topclubs uit Engeland, Spanje en Italië om buiten de UEFA om een gesloten elitecompetitie te beginnen. De UEFA dreigde direct met zware sancties, Ceferin verbrak de banden met zijn goede vriend en Juventus-voorzitter Andrea Agnelli toen bleek dat de Italiaan een drijvende kracht was achter de Super League.
Daarnaast oogstte de Sloveen lof door als een van de eerste sportfederaties Russische clubs uit te sluiten van Europese competities, vanwege de oorlog in Oekraïne. En hij heeft de voetbalkalender verrijkt, zeggen zijn aanhangers, met de Nations League (voor nationale elftallen), de Conference League (voor de Europese subtop), en de langverwachte hervorming van de Champions League (per 2024-2025).
Vriendendiensten
Maar volgens Katarina Pijetlovic, hoogleraar recht (Katholieke Universiteit Lissabon) en mede-oprichter van de belangenvereniging voor relatief kleine clubs (UEC), heeft Ceferin zijn belangrijkste belofte niet waargemaakt. Hij zou de kloof tussen de voetbalelite en de brede onderkant van de piramide verkleinen, zegt ze, maar dient vooral de belangen van de rijke clubs en competities.
„Kleine clubs en bonden hebben niets te vertellen. De UEFA onderhoudt nauwe banden met de ECA [belangenvereniging voor Europese clubs], vertegenwoordigers van de topclubs vullen de belangrijkste besluitvormingscommissies.” En Ceferins herhaalde pleidooi voor het creëren van ‘een gelijk speelveld’ en de aanpak van financiële excessen? „Allemaal rookgordijnen”, zegt Pijetlovic.
Ook Alex Phillips, voormalig hoofd ‘bestuur en compliance’ van de UEFA, is kritisch. Hij vertrok in 2020 bij de Europese voetbalbond, naar eigen zeggen omdat hij zag dat Ceferin zich omringde met vrienden, waardoor de toch al beperkte tegenspraak uit de organisatie verdween. Een bekend voorbeeld is de benoeming van Zeljko Pavlica als belangrijkste veiligheidsmedewerker, onder meer verantwoordelijk voor de gang van zaken rond grote Europese wedstrijden. Pavlica geldt als een van de beste vrienden van de voorzitter.
(Benoemingsprocedures bij de UEFA zijn transparant en gedegen, zei Ceferin tegen The Guardian, „maar voor belangrijke zaken moet je mensen kennen”.)
Juist op Pavlica’s terrein liep de reputatie van de UEFA in 2022 een flinke deuk op, toen chaos ontstond rond de Champions League-finale in Parijs. Duizenden supporters met een nepkaartje probeerden het Stade de France in te komen, grote groepen mensen raakten in het gedrang. Het was een wonder dat er geen doden vielen, concludeerde een onafhankelijke onderzoekscommissie. Die wees de UEFA aan als hoofdverantwoordelijke voor de bijna-ramp, onder meer omdat eigen veiligheidsvoorschriften niet waren nageleefd.
Volgens Phillips valt dit niet los te zien van het „presidentiële systeem” binnen de UEFA, waardoor loyaliteit bij benoemingen zwaarder weegt dan kwaliteit. Loyaliteit wordt donderdag ook verwacht van de bonden die lid zijn van de UEFA, zegt Phillips, bij de stemming over een wijziging van de statuten. „Zo is het in ieder autocratisch systeem. Als je niet loyaal bent, word je gestraft.” In het internationale voetbal kan dat betekenen: minder kans om gastland te worden van een groot toernooi, of gepasseerd worden voor een invloedrijke functie.
Hoe de Nederlandse voetbalbond gaat stemmen, was woensdag niet bekend. De KNVB gaf desgevraagd geen commentaar.
