Ambassadeur Azerbeidzjan: ‘Hoezo etnische zuivering? We hebben een vrijgeleide geboden’

De ambassadeur wil iets rechtzetten. Nederlandse media berichten oneerlijk en bevooroordeeld over Nagorno-Karabach, meent Rahman Mustafayev, ambassadeur van Azerbeidzjan in Nederland. De eenzijdige focus op het Armeense perspectief versterkt het beeld van Armenië als slachtoffer en Azerbeid-zjan als dader, schreef Mustafayev in een uitnodiging om zijn visie te horen op het conflict in de zuidelijke Kaukasus.

Slechts een paar journalisten zijn op die uitnodiging ingegaan en schuiven aan in de riante ambassade in Den Haag. In de hal staat een buste van Heydar Aliyev, president van Azerbeidzjan van 1993 tot 2003 en vader van Ilham Aliyev, president sinds 2003. In het Westen geldt hij als autoritaire leider en schender van mensenrechten. Onterecht, vindt de ambassadeur. „In Azerbeidzjan is misschien minder vrijheid dan in Nederland of Zwitserland, maar we hebben oppositiepartijen en een vrije pers. We zijn tolerant, en dus geen dictatuur.”

Lees ook dit profiel van president Aliyev

Het beeld van Azerbeidzjan als dader is niet verwonderlijk. Na een negen maanden durende blokkade lanceerde Aliyev op 19 september een militaire bliksemactie tegen de door Armeniërs bewoonde enclave Nagorno-Karabach – de autonome republiek Artsach voor de inwoners. Binnen 24 uur was het doel bereikt: het bestuur van de enclave capituleerde zonder verzet. Aliyev liet op tv weten dat Bakoe zijn soevereiniteit in het gebied, internationaal erkend als deel van Azerbeidzjan, met „ijzeren vuist” had hersteld. Beide landen spreken van tweehonderd dodelijke slachtoffers aan eigen zijde, militairen en burgers. In de dagen daarna verlieten meer dan honderdduizend Karabach-Armenen de enclave, ze werden opgevangen in Armenië. Op 1 januari 2024 wordt de republiek Artsach opgeheven.

Militaire aanwezigheid

Volgens ambassadeur Mustafayev moest Azerbeidzjan wel ingrijpen. Het ging om een antiterreuroperatie. Hij toont veel foto’s van wapens die gevonden zouden zijn in de enclave: machinegeweren, granaten, anti-tankraketten en zelfs een tank. Ook zouden er tienduizend Armeense militairen in de enclave gestationeerd zijn geweest. De militaire aanwezigheid van Armenië op Azerbeidzjaans grondgebied was in strijd met resoluties van de VN-Veiligheidsraad en met de overeenkomst die Armenië, Azerbeidzjan en bemiddelaar Rusland eind 2020 tekenden, na de tweede oorlog om de enclave.

Vluchtelingen zitten op 28 september achterin een vrachtwagen nabij Kornidzor Ruim honderdduizend etnische Armeniërs verlieten in september de enclave Nagorno-Karabach.

Foto Alain Jocard / AFP

Bij die korte en felle oorlog – ruim zevenduizend doden in zes weken tijd – heroverde Azerbeidzjan al veel gebied rondom de enclave dat het land begin jaren negentig aan Armenië was kwijtgeraakt. Sommige analisten zien de Azerbeidzjaanse aanval van vorige maand als voltooiing van ‘wraak’ voor de traumatische nederlaag tegen het armere en kleinere Armenië in 1993. Macholand Azerbeidzjan moest die vernedering wel herstellen, aldus deze visie.

We zijn tolerant, en dus geen dictatuur

Aan dergelijke duiding waagt Mustafayev zich niet. Liever ontkent hij dat er sprake zou zijn van een ‘etnische zuivering’, omdat de Karabach-Armeniërs met geweld uit hun woongebied zijn verdreven. Mustafayev: „Wij hebben de burgers van Nagorno-Karabach een vrijgeleide geboden. We hebben voedsel en brandstof verstrekt, kampen opgezet voor vluchtelingen, toegang geboden aan het Rode Kruis. Hoezo zuivering?”

Lees ook over de bondgenoten van Armenië en Azerbeidzjan

Bovendien maakt Azerbeidzjan het makkelijk voor de inwoners om terug te keren, zegt hij. „We hebben een website in vier talen waar mensen aan aanvraag kunnen doen voor een Azerbeidzjaans paspoort. Het is een heel gemakkelijke procedure. Ze hoeven hun Armeense nationaliteit niet op te geven, een dubbele nationaliteit is heel gebruikelijk in onze regio.” De animo voor terugkeer is waarschijnlijk gering, nu Azerbeidzjan het gebied onder eigen bestuur brengt. De hoofdstad Stepanakert (Khankendi voor de Azeri) is een spookstad.

Mustafayev hoopt op een duurzame vrede. Eind oktober ontmoeten Aliyev en de Armeense premier Pasjinjan elkaar in Brussel. Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, is een goede en onpartijdige bemiddelaar, vindt hij. Ook de VN en Rusland kunnen bijdragen aan het vredesproces. Dat Nederland geen rol wil spelen, bijvoorbeeld bij het ontmijnen van de enclave, vindt Mustafayev teleurstellend.

Lees ook dit vragenstuk over het einde van Nagorno-Karabach

Corridor naar Nachitsjevan

Vrede is ook in het belang van Armenië, zegt de ambassadeur. Met name in economisch opzicht. Op de kaart toont hij het belang van een corridor in het uiterste zuiden van Armenië, van de Azerbeidzjaanse regio Nachitsjevan naar Azerbeidzjan. „Met een goede spoorverbinding verbind je Turkije met de Kaspische Zee en Centraal-Azië.” Velen vrezen een volgend ingrijpen om die corridor te realiseren. „De corridor naar Nachitsjevan is een diplomatieke kwestie, geen militaire. Als Armenië niet instemt met een verbinding over hun gebied gaan we naar plan B, een verbinding door Iran. Maar dat is minder efficiënt.”

Mustafayev is optimistisch. „De regio is rijp voor herstel. De drie landen van de zuidelijke Kaukusus, ook – Georgië, moeten samenwerken als schakel tussen oost en west, voor transport van goederen en energie. We investeren in Georgië wegens de verbinding met de Zwarte Zee. We kunnen ook investeren in Armenië. Maar we hebben dertig jaar verloren.”