Alsjeblíéft mag ik thuisblijven, denken mensen met erge heimwee

Toen Anita Stuts (42) uit het Groningse Loppersum trouwde en bij haar man introk in Drenthe, is ze 2,5 jaar ziek geweest: moe, rillen, hoofdpijn, griepklachten, een zweverig gevoel, duizelig ook soms, alsof ze niet stabiel op haar benen stond. Ze zag de huisarts, een neuroloog, onderging darmonderzoeken, scans van haar hoofd, urineonderzoek, bloedtests. Zelfs een kruidendokter bezocht ze. Niemand wist wat ze had en niemand had een oplossing. Tot een arts in het ziekenhuis in Assen zei: „Dit is heimwee.”

Dat weekend logeerde ze bij haar ouders in Loppersum. Geen hoofdpijn, niet misselijk, vol energie – nergens last van. „Ik ben hier geboren en getogen en had dus blijkbaar heimwee naar mijn dorp.” Oké, zei haar man, dan gaan we naar Loppersum. Daar wonen ze nu twaalf jaar samen, met hun drie kinderen. „Ondanks de vele aardbevingen, we zitten zowat in het epicentrum, wil ik hier nooit meer weg”, zegt ze.

Heimwee kan veel impact hebben. Als je er in ernstige mate last van hebt, voelt heimwee als verlies van je vertrouwde omgeving, zegt Ad Vingerhoets, hoogleraar emotie en welbevinden aan de Universiteit van Tilburg. „In de psychologie zien we heimwee als een reactieve depressie, vergelijkbaar met rouw of liefdesverdriet.” Soms wordt de aandoening verward met een depressie of aanpassingsstoornis. In veel gevallen is heimwee onschuldig, maar er zijn uitzonderingen, mensen zoals Anita Stuts, bij wie de heimwee hun leven beheerst.

In de VS, vertelt hij, heeft historicus Susan Matt een boek geschreven over ‘homesickness’. Op basis van dagboeken en brieven uit de 17de en 18de eeuw beschrijft ze hoeveel last sommige mensen ervan hadden ten tijde van de kolonisaties en de grote burgeroorlogen in de VS. Heimwee werd dan ook lang gezien als ernstige ziekte. Vingerhoets: „Aan het front was het een serieus probleem. Soldaten functioneerden niet door de lichamelijke klachten.” Slapeloosheid, geen eetlust, last van de darmen, hoofdpijn, buikpijn, koorts, benauwdheid, rillingen. En dan waren er nog de psychische klachten: somberheid, lusteloosheid, depressieve gevoelens en gedachten. Dat vecht niet lekker.

Vingerhoets noemt ook Nederlands onderzoek onder dienstplichtigen in de jaren zestig en zeventig: „De voornaamste reden voor soldaten om zich bij de verpleging te melden, was heimwee.”

Schaamte

Actuele cijfers van hoeveel mensen er nu last van hebben, zijn er niet. „Er worden geen statistieken bijgehouden. Een deel gaat ermee naar de huisarts, sommigen naar een psycholoog, velen rommelen zelf wat aan of zeggen niks. Schaamte is een issue bij deze aandoening.” Hij denkt, gezien zijn patiënten door de jaren, dat het vaker voorkomt bij vrouwen dan mannen. Maar dat kan ook komen omdat mannen er minder vaak voor uitkomen, zegt hij.

„Ik heb al heimwee als ik de straat uit loop”, zegt Selma van Dijk (64). Ze woont in Dronten, al jaren alleen. Aan het begin van een date vraagt ze of hij van vakantie houdt. „Als hij nee zegt, denk ik: oké, wij kunnen verder praten. Al die mannen van mijn leeftijd die zo nodig moeten reizen… Dat vind ik een afknapper.”

Van Dijk denkt dat ze een trauma heeft opgelopen toen ze op 4-jarige leeftijd zes maanden in het ziekenhuis lag vanwege acute niervergiftiging. „Uit het niets was ik weggerukt uit mijn vertrouwde omgeving.” Ze herinnert zich dat ze van kinds af aan altijd in tranen was als ze op vakantie ging. Continu gespannen en tien keer per dag naar de wc. „Buikgriep dachten mijn ouders, maar dat was het niet. Niemand had door dat je zulke klachten kon krijgen van heimwee. Ik wilde naar huis, maar dat was aanstellerij, zeiden ze.”

Nog steeds zeggen mensen tegen Van Dijk: stel je niet aan, je moet gewoon even doorbijten, vakantie is toch leuk? Over een week ben je weer thuis. „Mijn kinderen en kleinkinderen accepteren het en dat is voor mij het belangrijkst. Ik ben 64, dit is wie ik ben, ik ga me niet meer verdedigen, ik wil gewoon niet op vakantie.”

Voor de kleinkinderen zoekt ze uitjes dicht bij huis. Ook dan voelt ze zich beroerd, maar zonder overnachting is het vol te houden. Volgende week gaat ze naar de dierentuin in Emmen. „Ik ben dan negen uur van huis. Ik neem valeriaan om de dag door te komen en zodra we binnen zijn, kijk ik eerst waar de toiletten zitten.” In de auto terug valt alle spanning van haar af. „Ik krijg weer babbels – heb je die grote vogel gezien? En dat beest met die gekke vacht? Als mijn huis in zicht is, ben ik weer vrolijk.”

Lees ook waarom Machteld van Gelder liever thuisblijft: Op reis? Pff, liever thuis met een permanént vakantiegevoel

Disneyland

Anita Stuts is ook maar wat blij dat ze weer in haar oude vertrouwde huis woont. Ze moest er tijdelijk uit vanwege de aardbevingen. De woningbouwvereniging heeft gesloopt en weer opgebouwd. „Kijk nou hoe mooi”, zegt ze als ze de deuren naar de riante tuin openslaat. Op de kast zit een Mickey Mouse-knuffel naast een mok en doucheschuim met Donald en Goofy erop. Aandenken uit Disneyland Parijs, zegt ze. Drie jaar geleden zijn ze er met de kinderen en de twee kleinkinderen geweest. Ze laat foto’s zien: springende kinderen aan de voet van een gigantisch Toy Story-beeld, haar dochter met een Minnie Mouse-diadeem, de hele familie voor het beroemde kasteel. Vijf dagen hadden ze geboekt, maar na dag twee gingen ze huiswaarts. „Twee nachten niet geslapen en overdag toch uren door dat park lopen. We stonden bij de Avengers Superheroes-attractie en toen zei ik: ‘Ik heb het gehad’. Die avond zaten we in de trein, er was nog vertraging, het voelde als een verlossing toen we om 3 uur ’s nachts thuiskwamen.”

Zo is ze de afgelopen jaren in Duitsland geweest, een Center Parcs in België en een midweek Walibi. Kussen en dekbed mee, maar toch was ze telkens weer na twee nachten thuis. Waarom boekte ze die reis naar Parijs eigenlijk nog? „Je blijft het proberen, voor de kinderen. Ik voel me schuldig dat ze door mij niet op vakantie gaan. Gewoon doorgaan, zeg ik tegen mezelf, misschien is dit wél leuk. We hadden veel tegenslagen gehad, dus we dachten: we gaan iets vrolijks doen.”

Selma van Dijk denkt er intussen anders over. „Ik speel met de kleinkinderen uren met lego, we fietsen, schilderen, gaan naar de bijentuin. Niet op vakantie, maar ik doe andere leuke dingen.”

Het accepteren en niet van huis gaan, is eigenlijk de enige oplossing, zegt Ad Vingerhoets. Ga je toch op vakantie, dan kun je op de momenten waarop je de meeste klachten hebt, afleiding zoeken: ga ’s ochtends als je wakker wordt meteen sporten, zo kun je het even onderdrukken, zegt hij. „Maar als de fysieke inspanning voorbij is, komen de klachten terug. Momenten zoals naar bed gaan of vlak na het avondeten zijn het moeilijkst. Eén keer heb ik een patiënt aangeraden de maximale dosis paracetamol te nemen, zes keer per dag. Ik kreeg dankbare mailtjes, ze hadden genoten van een reis naar Noorwegen.” Hij kwam op het idee door een experiment in de Verenigde Staten waarbij studenten met liefdesverdriet paracetamol kregen. „Dat hielp tegen de pijn. Omdat wij de pijn van heimwee vergelijken met de klachten van ernstige liefdesverdriet, waar je vergelijkbare fysieke klachten van kunt krijgen, dacht ik: misschien helpt paracetamol bij heimwee ook om de scherpe randjes eraf te halen.”

Anita Stuts wil nog wel één keer proberen op vakantie te gaan. Ze wil dolgraag een keer naar de VS. „Maar ik weet eigenlijk al dat ik dat niet ga volhouden.”