Advies aan Jetten: kernenergie is overbodig, wees terughoudend met waterstof

Het kabinet moet „nog maar eens goed nadenken” over zijn voorgenomen besluit om twee kerncentrales in Zeeland neer te zetten. Een door klimaatminister Rob Jetten (D66) benoemde commissie vindt kernenergie duur en overbodig voor het energiesysteem van de toekomst.

Volgens voorzitter Bernard ter Haar van dit Expertteam Energiesysteem 2050 is de discussie over kernenergie erg ideologisch geworden. „Wij willen daar afstand van houden. Wij hebben geprobeerd een niet-ideologisch verhaal te houden, op basis van gezond verstand en feiten”, zei de voormalige topambtenaar woensdag tijdens de presentatie van het eindrapport.

Volgens Ter Haar is het nooit duidelijk wanneer nieuwe kerncentrales uiteindelijk kunnen draaien. „Het valt altijd weer tegen en wij vinden dat er in 2035 een energieneutraal elektriciteitssysteem moet zijn. Dan is de kans groot dat we die centrales daarna moeten gaan inpassen.”

Rond 2035 zal Nederland beschikken over veel windparken op zee, waardoor volgens Ter Haar slechts op een beperkt aantal momenten extra stroom nodig is. „Als de centrales vol moeten gaan draaien [om rendabel te zijn], dan is dat vermoedelijk niet voor de Nederlandse markt.”

De experts vinden ook de voorgenomen locatie, het Zeeuwse Borssele, ongelukkig gekozen, omdat het stroomnet er toch al zwaar wordt belast. „Daar centrales vestigen is onhandig, omdat op die plaats veel opgewekte stroom van windparken op zee binnenkomt.”

Inspraak

Minister Rob Jetten (Klimaat en Energie, D66) vroeg vorig jaar juni advies aan het daarvoor opgerichte Expertteam Energiesysteem om in kaart te brengen hoe Nederland in 2050 klimaatneutraal kan worden. De aanbevelingen uit dit Nationaal Plan Energiesysteem vormen de basis voor de plannen die minister Jetten eind dit jaar wil presenteren. Onder andere klimaatwetenschapper Heleen de Coninck, econoom Pieter Boot (oud-onderzoeker bij het Planbureau voor de Leefomgeving), energiemarktdeskundige Annelies Huygen (TNO) en Aniek Moonen van de Jonge Klimaatbeweging maken deel uit van de commissie. Zonder fossiele brandstoffen wordt Nederland „schoner, stiller en groener”, concludeert de commissie.

Op aanraden van het Expertteam heeft deze winter ook een groep burgers zich gebogen over de energietransitie. Burgers willen kunnen meedenken en inspraak, bleek uit de adviezen van deze Inwonerraad. De politiek is te vaak gericht op de korte termijn, klinkt het in de aanbevelingen van het burgerberaad, en luistert onvoldoende naar wat burgers willen. Daarom adviseert de Inwonerraad een „onafhankelijk energie-adviesorgaan” en dialoog via „burgerberaden”.

Zuinig met waterstof

Niet alleen bij kernenergie gaat de commissie in tegen de politieke tijdgeest. Dat gebeurt ook bij de inzet van waterstof. Het kabinet streeft ernaar dat Nederland vooroploopt in ontwikkeling en gebruik van deze energiedrager, die opslag en transport van elektriciteit vergemakkelijkt. „De productie gaat met heel veel energieverlies gepaard, dus voor alle processen waarvoor je het niet echt nodig hebt, ga je het ook niet inzetten. Het is niet zo dat we energie overhouden”, zegt Ter Haar.

Via subsidies voor bedrijven en internationale samenwerkingsverbanden wil minister Jetten de grote Nederlandse waterstofambities realiseren. De commissie ziet bij sommige toepassingen, zoals kunstmestproductie en maritiem transport, een sleutelrol voor waterstof. Tegelijkertijd zal waterstof over zo’n twintig jaar slechts 10 tot 15 procent van de energievraag vervullen. Voor elektriciteit is dat 70 procent, verwacht het expertteam. „Wij hebben de indruk dat te overdadig wordt ingezet op waterstof.” Ook houdt de veel bekritiseerde biomassa volgens de commissie een rol in de energievoorziening.

Lees ook: ‘De problemen komen drie keer zo hard terug voor wie klimaattransitie wegduwt’

Verbod op gas

Om de Klimaatdoelen van 2050 te halen, moet alle Nederlandse energie al tussen 2040 en 2045 CO₂-neutraal zijn, stellen de experts. Dat is nodig om de uitstoot van industrie, landbouw en luchtvaart te compenseren. Door CO₂ af te vangen zijn de doelen van 2050 te halen, maar de ontwikkeling van deze aanpak is nog duur en gaat langzaam. Het Expertteam schat dat afvangen van broeikasgassen de komende vijf à tien jaar technisch nog niet haalbaar is en maant het kabinet tot haast met de ontwikkeling van een schoon energiesysteem.

De weg naar die emissieloze toekomst loopt voor de industrie en de energieleveranciers via „normering en beprijzing”, bijvoorbeeld door de verplichte emissiehandel aan te scherpen. Het rapport sluit zich aan bij een recent ambtelijk advies voor aanvullende klimaatregelingen (IBO), dat stelde dat belasten van CO₂-emissies een „belangrijk onderdeel” is van klimaatneutraal beleid.

Dit rapport is geen „naïef idealisme”, zegt Ter Haar, noch een „doemscenario”. Wel moet het tempo van de verduurzaming omhoog en moet nu al rekening gehouden worden met de langetermijndoelen. „Als je een woonwijk neerzet”, schetst Ten Haar, „staat die er nog in 2050. En dat geldt ook voor een industriële installatie.”

Ook moet het kabinet nu al nadenken over de datum – „bijvoorbeeld 2040” – tot wanneer aardgas gebruikt mag worden in woningen.