Aanslag op Krim-brug is klap voor Poetin en opsteker voor Oekraïne

De Russische president Vladimir Poetin heeft Oekraïne er zondag van beschuldigd verantwoordelijk te zijn voor de grote explosie die zaterdagochtend een deel van de Krimbrug wegsloeg en daarmee een van Ruslands meest symbolische en best beveiligde objecten grote schade toebracht. Hij sprak van een „terroristische daad”. Hoe Poetin zal reageren op dit bijna persoonlijke affront zal deze maandag naar verwachting duidelijker worden, wanneer de president een zitting van de Russische veiligheidsraad voorzit.

De 19 kilometer lange brug, die in mei 2018 door Poetin hoogstpersoonlijk en met veel fanfare werd geopend, verbindt de in 2014 geannexeerde Krim met het Russische vasteland over de Straat van Kertsj. Op beelden van de bewakingscamera’s is te zien hoe een plotselinge explosie een vuurzee en een zwarte rookkolom over de tweebaans-autoweg en de naastgelegen spoorbrug jaagt. Drie mensen zouden om het leven zijn gekomen, onder wie twee inzittenden van een personenauto. Hoewel Oekraïne de aanslag niet direct opeiste, reageerde het euforisch.

Lees ook: Kwam de explosie op de Krimbrug door een truck, een boot of een raket?

Over de precieze oorzaak van de explosie en óf het een Oekraïense aanslag betreft, werd het hele weekend druk gespeculeerd. Volgens het Nationale Antiterrorisme Comité van Rusland is de explosie veroorzaakt door een autobom, die verstopt zat in een vrachtwagen. Dat lijkt tot nog toe de meest plausibele verklaring, al meenden sommigen een wit object onder de brug te ontwaren. Dat lijken echter golven te zijn geweest.

Hoewel de autoriteiten al snel de eigenaar identificeerden, een 25-jarige inwoner van Krasnodar, zou de wagen volgens de man door zijn oom worden gebruikt, van wie sinds de aanslag niets meer vernomen zou zijn. Blijft over de vraag hoe een wagen vol explosieven de ultramoderne beveiliging van de brug door heeft kunnen komen. De brug wordt zwaar bewaakt en zou volgens Russische media een inslag van een vliegtuig en een zware aardbeving kunnen doorstaan.

Bouwmagnaat

De imposante Krimbrug geldt als paradepaardje van Poetin en symbool van de door hem gedroomde Russische ‘wederopstanding’ als politieke grootmacht. De door de Poetin-loyale bouwmagnaat Arkady Rotenberg gebouwde brug, die 3 miljard euro heeft gekost, is cruciaal voor de levensvatbaarheid van het 2,4 miljoen inwoners tellende schiereiland als onderdeel van Rusland. Bovendien is de verbinding van vitaal belang voor de bevoorrading van de Russische troepen in Oekraïne én de marine, die vanuit de haven van Sebastopol de Zwarte Zee en de Zee van Azov controleert.

Juist die cruciale betekenis maakt de brug al maanden tot een van Ruslands kwetsbaarste en voor Oekraïne strategisch interessantste doelwitten. Rusland hield de afgelopen maanden vol dat de brug veilig is, ondanks de gevechten op het Oekraïense vasteland en explosies van militaire installaties op het schiereiland. Eerder lieten Russische functionarissen weten dat een aanslag op de brug ‘vreselijke repercussies’ zou inluiden. Mocht blijken dat de Oekraïense regering verantwoordelijk is, dan is de volgende vraag of zij op eigen houtje handelde, of met (stilzwijgende) goedkeuring van de Amerikanen. Bronnen bij de Amerikaanse inlichtingentendiensten lieten onlangs via The New York Times weten Oekraïne te verdenken van de moordaanslag op de dochter van Kremlin-ideoloog Aleksandr Doegin.

Poetin riep kort na de aanslag een speciale onderzoekscommissie in het leven, en gaf de bewaking van de brug in handen van de FSB. Ook promoveerde hij de 55-jarige generaal Sergej Soerovikin van commandant van de zuidelijke legerdivisie tot commandant van alle Russische troepen in Oekraïne. Soerovikin is even ervaren als berucht: in 2017 leidde hij de Russische militaire expeditie in Syrië, waar hij werd beschuldigd van willekeurige bombardementen op anti-regeringsstrijders.

Bevoorrading Russische troepen

Maar over de aanslag zelf hield Poetin zich het hele weekend stil: zijn kenmerkende modus operandi bij calamiteiten. Ook de militaire haviken, die al weken kritiek spuien op de gang van zaken in Oekraïne, leken zich ditmaal in te houden. „Iedereen wacht op Poetins reactie. Ten slotte werd een aanslag op de brug gezien als een rode lijn, die zou kunnen leiden tot het „slechtste scenario”, een boze reactie en mogelijk een nucleaire vergelding”, twitterde de goed ingevoerde Russische politiek analist Tatjana Stanovaja zondag. „Maar de ervaring leert dat Poetin altijd met vertraging reageert, tot hij volledig is geïnformeerd en met zijn mensen heeft gesproken.” Zondag werd bekend dat Poetin deze maandag een speciale zitting van de Russische veiligheidsraad zal voorzitten.

Terwijl Rusland de schade opnam, overheerste in Oekraïne een triomfstemming na de aanslag. „Sick burn”, luidde de tekst die verscheen op het officiële Twitter-account van de Oekraïense regering. „Alles wat illegaal is, moet worden vernietigd, alles wat gestolen is, moet aan Oekraïne worden teruggegeven, alles wat Rusland bezet heeft, moet worden bevrijd”, schreef Zelensky’s adviseur Michailo Podoljak op Twitter. Het Oekraïense ministerie van Defensie legde de link met het Russische oorlogsschip ‘Moskva’, dat in april door Oekraïne tot zinken werd gebracht. Maria Zacharova, woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, noemt de ludieke berichten een „teken van de terroristische aard van het regime in Kiev.”

Lees ook: De verhoudingen op het Oekraïense slagveld lijken fundamenteel veranderd

De Russische staatsmedia besteden veel aandacht aan de explosie, maar proberen paniek te voorkomen. Nieuwssite Meduza stelde dat zij waren geïnstrueerd door het Kremlin om te benadrukken dat de brug slechts was „beschadigd.” De Krim trekt als populaire vakantiebestemming jaarlijks miljoenen Russische toeristen. De gouverneur van de regio liet zaterdag weten dat brandstof en benzine op de Krim tijdelijk op rantsoen gingen.

Hoewel de aanslag een dreun betekent voor het moreel in het Kremlin en twijfel over de militaire koers in Oekraïne verder zal doen aanwakkeren, lijkt de directe impact minder groot dan aanvankelijk gedacht. De logistieke problemen in de bevoorrading van het schiereiland lijken snel te kunnen worden opgelost. Sinds de aanslag zijn volgens het Russische ministerie van Transport een tiental treinen over de brug gereden.

Dit artikel is op zondag 9 oktober om 22.30 uur geactualiseerd.