Aan het front bereidt Oekraïne de tegenaanval voor. ‘We zullen de Russen het land uitschoppen en de oorlog beëindigen’

Sinds afgelopen zomer heeft Rusland een van de meest uitgebreide systemen van militaire verdedigingswerken ter wereld gebouwd, twitterde het Britse ministerie van Defensie deze week. Ook heeft Rusland de noordgrens van de in 2014 geannexeerde Krim versterkt.

Uitzicht vanaf de uitkijktoren bij de loopgraven bij Donetsk.

Foto Kostyantyn Chernichkin

Terwijl Rusland zich concentreert op de verdediging, richt Oekraïne zich op de aanval. Westerse tanks en wapens zijn de afgelopen maanden het land ingestroomd. Het betreft meer dan 1.550 pantserwagens en 230 tanks, zei secretaris-generaal Jens Stoltenberg van de NAVO. Voor het offensief zijn twaalf brigades (eenheden van minimaal 2.500 militairen) getraind, negen in NAVO-landen en drie in Oekraïne. De Oekraïense militairen die nu aan het front zitten, moeten in afwachting van het tegenoffensief voorkomen dat de Russische krijgsmacht verder oprukt en tegelijk proberen zoveel mogelijk slachtoffers onder de Russen te maken.

Vanaf zijn uitkijkpost zegt Ihor zich niet druk te maken over de Russische verdediging. Dat Rusland het op een na sterkste leger van de wereld heeft, zoals voor de oorlog werd beweerd, lacht hij weg. Hij klinkt vol vertrouwen over het verwachte Oekraïense tegenoffensief. „We hoeven niet bang te zijn voor dit leger. Met het westerse materieel en onze wil om te winnen slaan we toe. De Russen maken zo veel fouten. Ze weten niet wat ze moeten doen. Het Russische leger zal net zo instorten als bij Kyiv en Cherson vorig jaar.”

Veel kan hij niet zeggen over het tegenoffensief. Hoe het aanvalsplan eruit ziet en wanneer het offensief begint, weet hij niet. Het is wachten op orders van bovenaf. Oekraïne is er klaar voor, denkt Ihor. „We hebben een goede legerleiding die de krijgsmacht goed voorbereidt. We zullen de Russen het land uitschoppen en de oorlog beëindigen.”

Lees ook dit profiel van de Oekraïense legerleider Valeri Zaloezjny: Als scholier wilde hij ‘altijd meer’

Hij voelt zich op zijn gemak, ook met de Russen op een kilometer afstand. Ihor weet dat hij kan rekenen op zijn kameraden die hem in iedere situatie dekken, vertelt hij nuchter. Bang om te overlijden is hij niet. „De dood is altijd nabij in het werk wat we doen. Het is niet erg om te sterven voor al die onschuldige kinderen die zijn omgekomen.”

Energiedrank en sigaretten

Vanuit Ihors uitkijkpost loopt een pad naar loopgraven en andere ondergrondse schuilplaatsen. Nergens zie je op deze strook van bomen, struiken en lage begroeiing militairen, maar je merkt aan alles dat ze er wel degelijk zitten. Langs de loopgraven ligt afval van lege flessen, gebruikte conservenblikken, afvalzakken, opgedronken blikjes energiedrank en opgerookte sigarettenpakjes. Over hoeveel militairen hier verblijven, laten de mannen zich niet uit. Met in zijn linkerhand een kopje koffie en in zijn rechterhand zijn kalasjnikov kuiert een militair naar een schuilplaats.

Oekraïense frontsoldaat Jaroslav in een loopgraaf.

Foto Kostyantyn Chernichkin

De loopgraven zijn bruin, modderig en er liggen plassen in. Schoenen zuigen zich vast in de modder. Velden rond de Oekraïense positie zijn stukgereden door militaire voertuigen en veranderd in een modderpoel. Een gewone auto rijdt zich er zo in vast. De lente in Oekraïne is dit jaar zeer nat en maakt de grond drassig, een handicap voor de zware westerse tanks en mogelijk een reden dat het offensief op zich laat wachten.

De regen heeft zeker invloed, vertelt Ihor vanuit zijn uitkijkpost. Hij blikt terug op de Russische invasie vorig jaar. Ihor vocht toen bij de Noord-Oekraïense stad Tsjernihiv. En ook toen was het nat. „Toen de Russen binnenvielen, verdronken hun tanks in de modder. Ze begrepen de aarde niet. Dat was weer typisch zo’n Russische fout.”

Als het hard regent, stroomt het water als een rivier de schuilplaatsen in. Tot ruim boven je enkels sta je dan in het water, vertelt Dmytro (34) in het donker van een schuilplaats. „Afgelopen nacht hoosde het en stond ik hier water te scheppen.” Vijf maanden zit hij hier nu, zonder verlof. En nee, hij is naar eigen zeggen niet vermoeid. Zorgen dat je in leven blijft en dat de Russische krijgsmacht niet verder oprukt, verdringt al het andere. „Hoeveel Oekraïense kinderen en vrouwen zijn er al niet omgekomen door de Russen?”

Lees ook: Sinds Bachmoet heeft hij niets meer gezien. Maar zijn hoofd zit nog vol beelden

Hoewel aan dit deel van het front niet continu wordt gevochten, is het gevaar nooit ver weg. Soms is het stil, dan weer luid, lawaaierig en gevaarlijk. Dmytro: „De Russen kunnen van alles in hun hoofd halen.”

Uit de schuilplaats, terug op het pad, is de bescherming meteen minder goed, zeker daar waar nauwelijks hoge begroeiing is. Op weg naar de rand van de Oekraïense positie verzoekt de aanwezige persofficier om stilte. Hij luistert of er niks aankomt, loopt verder en houdt daarna toch in als er een doffe dreun volgt: uitgaand artillerievuur. Als er jouw richting op wordt geschoten, moet je niet op de grond liggen, adviseert hij, maar meteen rennen naar de dichtstbijzijnde loopgraaf en daarin liggen.

Verkenningsdrone

Een paar minuten later volgt opeens het dringende verzoek om de loopgraven in te gaan. De persofficier heeft een melding binnengekregen over een Russische verkenningsdrone die in aantocht zou zijn. Jaroslav (30) nestelt zich in een half open schuilplaats. Hij heeft laarzen aan. Die zijn niet geschikt om snel te kunnen rennen. Naast zich een kalasjnikov, een machinegeweer en een antitankgranaatwerper. „Genoeg om de vijand mee af te schrikken.”

De verkenningsdrones, vertelt hij achterover leunend, zijn ook uitgerust met granaten waarmee militairen in de loopgraven kunnen worden bestookt. Op deze plek aan het front zijn de drones niet de grootste kopzorg. Wel de Russische mortieren, artillerie, tanks en helikopters, legt Jaroslav uit. Hij vecht vanaf de eerste dag van de oorlog, 24 februari vorig jaar, en is moe. „Natuurlijk word je moe na verloop van tijd. Iedereen is moe. Alle soldaten willen naar huis, naar hun vrouw, naar hun kinderen.”

Zal het Oekraïense tegenoffensief het moreel opkrikken? „Zo eenvoudig gaat dat niet”, zegt Jaroslav. „Er spelen veel factoren mee. Je hebt wapens nodig. Dat is doorslaggevend. Ik denk dat we te weinig wapens hebben. Te weinig kanonnen, granaten, tanks en artillerie.” In de loopgraven praten de militairen veel over het offensief, vertelt Jaroslav. Over hoe het aanvalsplan eruit gaat zien. Vanuit welke richting de aanval zal worden ingezet. Hier vanaf deze locatie? Zou kunnen, lacht hij.

Lees ook: Het strategisch belang van de Zwarte Zee, met in haar midden ‘slagschip’ de Krim

De frontlinie in Oost- en Zuid-Oekraïne is 1.200 kilometer lang. Kyiv zou volgens sommige analyses mikken op de bevrijding van de Krim, vanuit Cherson of Zaporizja. Maar ook een offensief in Oost-Oekraïne wordt niet uitgesloten. De Oekraïense minister Oleksi Reznikov van Defensie zei eind april dat de voorbereidingen op de tegenaanval grotendeels zijn afgerond. „Zodra Gods wil er is, het weer meewerkt en de legerleiding de beslissing neemt, zullen we het offensief starten.”

Jaroslav wacht geduldig. Dat alles in het geheim moet, snapt hij. „Op het laatste moment zullen we op de hoogte worden gebracht van de tegenaanval.” Zolang het gevaar van de Russische drone niet is geweken, leunt hij wat verder achterover in zijn schuilplaats. Nu kan dat nog, want ’s avonds wordt er wel degelijk gevochten, zegt hij. Dat blijkt. Tegen de avond openen de Oekraïners en de Russen het vuur. Geratel van machinegeweren klinkt. De Oekraïense artillerie schiet haar projectielen af, die door de lucht scheren op weg naar hun doel.