Column | Enkel roepen dat Duitsland zich on-Europees gedraagt, is oneerlijk

Al maanden valt heel Europa over Duitsland heen, omdat het zich on-Europees zou gedragen. De lijst met verwijten is lang. Duitsland zou, door zijn jarenlange verslaving aan goedkoop Russisch gas, Europa in een energiecrisis hebben gestort die de inflatie verder opjaagt. Duitsland zou talmen met het afleveren van militaire hulp aan Oekraïne. Door Duitse bedrijven zonder Europees overleg 200 miljard euro te bieden als tegemoetkoming voor hoge energiekosten, zou Berlijn de Europese interne markt hebben verstoord. Duitse bedrijven hebben nu, vergeleken met bedrijven uit armere EU-landen, een competitief voordeel.

Als klap op de vuurpijl keurde kanselier Scholz de verkoop van 25 procent van een Hamburgse haventerminal aan het Chinese staatsbedrijf Cosco goed, en reisde hij met zakenlui naar Beijing om meer deals te sluiten.

De rest van Europa vreest dat Duitsland zijn nek in een Chinese geopolitieke strop steekt, zoals het zich eerder met Nord Stream een Russische strop omdeed. Hebben de Duitsers dan niets geleerd? Denken ze alleen nog aan zichzelf?

Lees ook: Scholz moet, zegt hij, wel dansen met Xi

In Le Monde zei Philippe Le Corre van Harvard Business School: „De houding van Duitsland is egoïstisch, gericht op de korte termijn en houdt geen rekening met Europese belangen, terwijl de risico’s toch overduidelijk zijn.”

Deze verwijten, die vooral, maar niet alleen uit de Franse koker komen, snijden hout. Maar in veel klaagzangen over deze Duitse Alleingang ontbreekt een serieuze analyse van het ‘waarom’.

Weinigen beseffen dat Duitsland zich, vanwege snelle geopolitieke omwentelingen, plotseling in een penibele positie bevindt. Decennialang dacht het dat het veilig was zolang het zich met Frankrijk aan de klassieke, naoorlogse taakverdeling hield – met een machtspolitiek en militair getraumatiseerd Duitsland als economisch trekpaard van Europa, en het economisch steeds minder performante Frankrijk als continentale security provider. Maar de Russische invasie in Oekraïne heeft dit verstoord.

Niet Frankrijk met zijn ideeën over strategische autonomie, maar de NAVO beschermt Europa – Frankrijk, schreef commentator Luc de Barochez in Le Point, „kon amper achttien kanonnen aan Kiev leveren”. En de economische slagkracht van Duitsland, dat een immens Europees hinterland onderhoudt, kreeg door de oorlog een flinke knauw. Duitsland is niet ineens on-Europees geworden, maar is de vertrouwde ankers kwijtgeraakt die het sinds begin jaren vijftig had. Dat is niet enkel Berlijn te verwijten.

We moeten Berlijn en Parijs helpen met een relatiereset

Het voornaamste doel van de Europese integratie was zorgen dat Duitsland nooit meer zo machtig zou worden op het continent. Daarom werd het met aartsrivaal Frankrijk en andere Europese landen in een korset van regels gehesen.

Als Parijs en Berlijn ruzieden – wat ze altijd doen, omdat ze verschillende belangen en politieke culturen hebben – vochten ze niet meer, maar zochten ze compromissen in Europees verband. ‘Ruis’ op de Frans-Duitse lijn is normaal. Via de EU werken ze die ruis tegenwoordig weg.

Maar de huidige malaise gaat dieper. Qua veiligheid én economie – de kern van de Frans-Duitse uitruil – is het vertrouwde systeem uit balans geraakt. In paniek zoekt Berlijn nu nieuw houvast, door twee dingen te doen. Door, tot afgrijzen van Parijs, toenadering te zoeken met de Verenigde Staten, onder meer door Amerikaanse gevechtsvliegtuigen te kopen en geen Franse. En door te weigeren om zijn economie, die plotseling geen exporteconomie meer is, nog meer geopolitieke averij te laten oplopen. Dit is wat er speelt. Enkel roepen dat Duitsland niet solidair is of egotript, is oneerlijk.

Als we iets geleerd hebben van de laatste zeventig jaar, zoeken we manieren om Berlijn en het gekwetste Parijs te helpen met een reset (zoals na 1989) van hun relatie. Anders zit Europa binnen de kortste keren weer met een Duits probleem.