N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Finland bij de NAVO Deze week treedt Finland toe tot de NAVO. Het bondgenootschap krijgt daarmee een sterke nieuwe partner. „Ik wil niet opscheppen, maar er zijn inderdaad veel landen die van ons willen leren.”
Voor een Finse reservist is Varusteleka als een keukenwinkel voor de hobbykok: hebben hóef je het allemaal niet, maar leuk is het meestal wel. Bijvoorbeeld een Puukko-mes, volgens de omschrijving „niet ontworpen ter decoratie” maar „gemaakt voor hard werken”. Of de gevechtsparka in camouflagekleuren voor 89,99 euro, vele malen comfortabeler dan de jas die je van het leger krijgt. „En die zijn ook zeker niet zo cool als deze”, zegt Valtteri Lindholm.
Lindholm loopt met grote passen door zijn winkel op een bedrijventerrein aan de rand van Helsinki. De 40-jarige Fin, blonde baard, zwarte blouse volledig dichtgeknoopt en op hoge bruine laarzen, begon twintig jaar geleden een bescheiden webshop, vooral in materiaal voor de schietsport ‘airsoft’. Inmiddels is Varusteleka met circa duizend vierkante meter plus nog drieduizend aan magazijn de grootste legerwinkel van Europa.
Dat was al zo, maar sinds de oorlog in Oekraïne schoten de verkoopcijfers al helemaal de lucht in – naar het buitenland, maar ook zeker in eigen land. „Wij zijn de enige legerwinkel in Europa die oorlog serieus neemt”, verklaart Lindholm. En dat die in Finland zit is geen toeval. Hij wijst op de geschiedenis, waarin Rusland het land talloze keren is binnengevallen. Het heeft, zegt Lindholm, de Finse identiteit en samenleving gevormd. En het verklaart nu het succes van zijn winkel.
Met uitgestreken gezicht: „Mensen in Frankrijk willen er graag goed uitzien en lekker ruiken. Mensen in Finland willen graag overleven.”
Finland heeft daarmee iets waar andere EU-landen met grote jaloezie naar kijken: een diepe verbondenheid van de hele samenleving met de strijdkrachten. Met een grote zak geld kun je een hoop bereiken en je krijgsmacht flink versterken, iets dat landen door heel Europa in rotvaart zijn gaan doen na de Russische inval in Oekraïne. Maar niet alles is te koop, getuige de grote moeite die Defensie in Nederland moet doen om personeel te werven.
Mensen in Frankrijk willen er graag goed uitzien en lekker ruiken. Mensen in Finland willen graag overleven
Valtteri Lindholm Handelaar in legerspullen
In Finland is dat anders: peilingen zetten het land traditioneel bovenaan de Europese ranglijst als het gaat om betrokkenheid van de samenleving bij de strijdkrachten – volgens een recent onderzoek van het Finse ministerie van Defensie is 85 procent bereid deel te nemen aan het leger. Op een bevolking van een kleine 5,5 miljoen staan er 900.000 reservisten klaar de krijgsmacht bij te staan in tijden van nood. Ze komen bovenop de 280.000 militairen die in een oorlogssituatie ook gemobiliseerd kunnen worden.
Deze week treedt Finland officieel toe tot de NAVO. En duidelijk is: aansluiting bij het bondgenootschap versterkt niet alleen Finland, andersom is dat zeker net zo goed. Als nergens anders in Europa is in Finland het leger in de samenleving geworteld – zonder dat het land daarbij militaristisch of strijdlustig is.
Verplicht in dienst
In een leeg klaslokaal in de oost-Finse stad Lappeenranta glimlacht kolonel Janne Mäkitalo af en toe heel flauwtjes, gevraagd naar de uitstekende staat van de Finse strijdkrachten. „Ik wil niet opscheppen”, zegt hij, „maar er zijn inderdaad veel landen die van ons willen leren.”
Mäkitalo kende een lange loopbaan binnen defensie en startte begin dit jaar als hoofd van de Legeracademie. Het is een cruciaal onderdeel van het Finse leger. Anders dan alle andere EU-landen schafte Finland de dienstplicht nooit af. Nog altijd worden mannen van 18 opgeroepen zes tot twaalf maanden verplicht in dienst te gaan – voor vrouwen is dat vrijwillig. Het betekent dat jaarlijks circa 20.000 dienstplichtigen in- en uitstromen en door Mäkitalo’s organisatie getraind moeten worden.
De verbindende kracht van die dienstplicht is, zegt hij, nauwelijks te overschatten. „Timmerlieden, professoren, presidenten: ze zijn allemaal samen in dienst geweest, hebben samen in een tent geslapen en een zware tijd gehad in de kou en de bossen. Het is iets dat de strijdkrachten en de natie samenbindt.”
De dienstplicht verbindt ook generaties: jongens kennen de verhalen van vaders, van oudere broers – hoe leuk, of verschrikkelijk hun tijd was. Legerwinkel Varusteleka verdient goed aan cadeautjes die zoons krijgen als ze hun dienstplicht starten. Mäkitalo vertelt over het zesmaandelijkse moment waarop nieuwe rekruten zweren dat ze hun land zullen verdedigen. Onlangs nog, stond hij in de snijdende ijswind tussen meer dan duizend vaders en moeders, opa’s en oma’s die luid applaudisseerden toen driehonderd rekruten de eed aflegden.
Hij denkt even na en benadrukt: de zichtbaarheid van het leger, het trouwzweren, de parades, ze betekenen allemaal niet dat Finland een strijdlustig volk is. „Het is onvergelijkbaar met wat ze op het Rode Plein doen”, zegt Mäkitalo. „We zijn militair, maar we zijn niet militaristisch. Alle oorlogen die Finland heeft gevoerd waren defensieve oorlogen. Zelfs de Vervolgoorlog [waarin Finland samen met Nazi-Duitsland in 1941 de Sovjet-Unie bevocht] was erop gericht het terrein te heroveren dat door de Sovjets van ons was gestolen. En ik hoop dat onze buurman ook goed weet dat telkens wanneer iemand Finland heeft aangevallen, wij ons verdedigd hebben.”