Zijn Starlinks zijn onmisbaar op het slagveld – maar wat wil Elon Musk?

„Terwijl jij Mars probeert te koloniseren, probeert Rusland Oekraïne te bezetten”, twitterde de Oekraïense minister van Digitale Transformatie Mychajlo Fedorov op dag drie van de oorlog aan Elon Musk. „We vragen je om Starlink-stations naar Oekraïne te sturen.” Het antwoord van de ondernemer en multimiljardair volgde enkele uren later. „Starlink is nu actief in Oekraïne. Meer terminals onderweg.”

Starlink is sindsdien in Oekraïne een cruciale voorziening gebleken, zowel op het slagveld als daarbuiten. De terminals waar Fedorov om vroeg, zijn schotelvormige ontvangers om internetverbindingen op te zetten via een grote en groeiende zwerm kleine satellieten – momenteel ruim 3.100 stuks. Zo helpt Starlink Oekraïne online te blijven, ook als de Russen telecominfrastructuur op de grond vernietigen, zoals zendmasten of telefooncentrales. De satellietontvangers worden ingezet om snel het internetverkeer te herstellen in door de Oekraïners bevrijde gebieden, waar de bestaande verbindingen vaak zijn verwoest, en verzorgen inmiddels ook internet in Oekraïense treinen.

Lees ook: Aanval op Nord Stream blijft zonder heldere vingerafdruk

Vooral aan het front is Starlink cruciaal gebleken. Via versleutelde Starlink-verbindingen houden militairen contact met hun commandanten, en het satellietinternet wordt gebruikt om drones aan te sturen waarmee vijandelijke posities in kaart worden gebracht.

Inmiddels zijn meer dan twintigduizend Starlink-terminals naar Oekraïne verscheept, zei Andrej Nabok van Fedorovs ministerie vorige maand in The Kyiv Independent. Het grootste deel is gedoneerd door de Amerikaanse hulporganisatie USAID en door Polen. De rest komt uit andere EU-landen en van privédonaties, onder meer van Starlinks moederbedrijf SpaceX zelf.

Oorlogsheld

Musk gold sinds de levering van de eerste terminals haast als oorlogsheld in Oekraïne. In een uitgebreid interview met technologieblad Wired in juni prees de Oekraïense president Zelensky hem nog uitvoerig.

Maar inmiddels is er enige ruis op de lijn gekomen. Geopolitiek analist Ian Bremmer meldde deze week in zijn nieuwsbrief dat Musk hem had verteld recent met president Poetin over Oekraïne te hebben gesproken. Dat zou zijn gebeurd kort voordat Musk opzien baarde door zijn ruim 108 miljoen volgers op Twitter een ‘vredesplan’ voor te leggen, waarin de nepreferenda in vier door Rusland geannexeerde regio’s onder supervisie van de VN zouden moeten worden overgedaan, en de Krim zou moeten worden erkend als Russisch grondgebied. Zowel Musk als het Kremlin ontkenden woensdag dat Musk recent met Poetin heeft gesproken. Bremmer bleef op Twitter bij zijn bewering.

Het vredesplan van Musk kreeg lof van het Kremlin en de Russische staatstelevisie, maar felle kritiek uit Oekraïne. Zelensky hield een eigen Twitterpeiling: „Welke Elon Musk hebben jullie liever, een die Oekraïne steunt, of een die Rusland steunt?”

Zonder Starlinks zou ons leger in chaos vervallen

Oekraïense soldaat

In het gesprek met Musk zou Poetin bovendien hebben gezegd dat hij bereid zou zijn kernwapens in te zetten als Oekraïne probeert de sinds 2014 bezette Krim te heroveren. Een anonieme Oekraïense regeringsfunctionaris zei vorige week tegen The Economist dat Musk een Oekraïens verzoek om de dekking van Starlink naar het schiereiland uit te breiden, zou hebben geweigerd. Dat voedt volgens het blad zorgen in Kiev dat Poetin Musk ertoe zou kunnen aanzetten de toegang tot Starlink helemaal te blokkeren.

Lees ook De man die Twitter toch niet koopt: de 7 gezichten van Elon Musk

Die vrees werd nog versterkt toen de Financial Times vorige week meldde dat Oekraïense soldaten aan het oostelijke en zuidelijke front te kampen hadden met uitval van hun satellietverbindingen, soms tijdens veldslagen. De meest waarschijnlijke verklaring voor die verstoring lijkt echter de snelle Oekraïense opmars: SpaceX legt aan Starlink geografische beperkingen op om te voorkomen dat ook Russen gebruik kunnen maken van de verbindingen. Het bedrijf zou de groei van het gebied waarbinnen Starlink beschikbaar moet zijn niet hebben kunnen bijhouden, suggereerde een woordvoerder van de Serhi Prytoela-stichting, die gedoneerde satellietontvangers verdeelt, tegenover de Britse krant.

De kwestie onderstreepte echter opnieuw hoe belangrijk het satellietsysteem, en dus Elon Musk, op het slagveld is geworden. „Starlink is onze zuurstof, je kunt het niet zomaar uitzetten”, zei een soldaat tegen The Economist. „Als we tegen Musk zouden zeggen dat hij met z’n Starlinks moet ophoepelen, dan zou ons leger in chaos vervallen.”