Het Wereldmuseum Berg en Dal mag vanaf 27 november sluiten voor publiek. Dat heeft de rechter in Nijmegen deze vrijdag besloten. De paters, die eigenaar zijn van het museumgebouw en -terrein in Berg en Dal, hadden geëist dat het museum tot eind 2024 open zou blijven.
De rechter oordeelde echter dat van de museumdirectie niet „kan worden gevergd” het Wereldmuseum Berg en Dal (dat tot zes weken geleden het Afrika Museum heette) langer open te houden.
De rechter nam daarbij in overweging dat de directie van het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW) al een sociaal plan heeft opgesteld om het merendeel van het personeel na 1 december te laten vertrekken. Ook is er in het museum, dat Afrikaanse hedendaagse kunst en etnografische objecten tentoonstelt, na november geen tijdelijke expositie meer gepland. Op de site van het museum werd de sluiting sinds begin deze maand al aangekondigd.
Een woordvoerder van het NMVW zegt „ontzettend opgelucht” te zijn, „ondanks dat het verdrietig blijft dat we weg moeten”. „Het schept helderheid voor ons personeel. En we kunnen verder kijken naar de toekomst.”
Vertegenwoordiger Carel Verdonschot van de paters noemt het vonnis „erg teleurstellend”. „De directie is gewoon begonnen met het afvloeien van het personeel, en besloot geen tijdelijke expositie meer te organiseren. Daarmee kun je blijkbaar een eind komen.” De paters gaan niet in hoger beroep.
Boedelscheiding
De missiepaters van de Congregatie van de Heilige Geest en de directie van het Nationaal Museum van Wereldculturen zijn al jarenlang in een conflict verwikkeld over het beheer van het museum en de collectie. Dat conflict liep zo hoog op dat geen van beide partijen nog verder wil met het huidige Wereldmuseum Berg en Dal. Ze zijn het echter zodanig oneens over de sluitingsdatum en over de voorwaarden voor de boedelscheiding, dat ze voor de rechter belandden.
Tijdens de rechtszitting op 10 oktober betoogde het NMVW dat het museum na november nauwelijks nog bezoekers zal trekken, omdat er geen tijdelijke exposities meer georganiseerd worden. „Langere openstelling voor publiek heeft flinke implicaties”, zei advocaat Lars Bakers van de directie. „Dan moeten we weer personeel inhuren.” Namens de Congregatie bracht advocaat Rutger Fabritius daartegenin dat er een afspraak ligt om de collectie tot eind 2024 tentoon te stellen. „Een museum is in mijn opinie open.”
Tijdens de zitting in oktober verweet de rechter beide partijen dat zij de zaak „geëscaleerd” hebben, en dat hij daarom neeg naar een oplossing die „in het midden uitkomt”. Hij deed ter plekke nog een vergeefse poging de partijen te laten schikken. Uiteindelijk oordeelde de rechter toch in het voordeel van het NMVW. Het museum blijft tot eind 2024 wel huurder, en onderhoudt de collectie in Berg en Dal.
Ruim 8.000 objecten
De rechtbank in Nijmegen moet zich de komende maanden nog wel uitspreken over de voorwaarden waaronder het NMVW eind 2024 vertrekt uit Berg en Dal. Het belangrijkste twistpunt is dat zowel de Congregatie als het NMVW aanspraak maken op de helft van de museumcollectie van ruim 8.000 objecten. De andere helft is onbetwist eigendom van de paters.
Het NMVW is een museumkoepel die ook het Wereldmuseum Amsterdam, Wereldmuseum Rotterdam en Wereldmuseum Leiden bestuurt. De Congregatie richtte het Afrika Museum in de jaren vijftig op en is huurbaas voor het museum. Op het grote landgoed zijn traditionele woonhuizen uit Afrikaanse landen nagebouwd.
De verstandhouding tussen het NMVW en de Congregatie is altijd ongemakkelijk geweest, bleek vorige maand uit een reconstructie van NRC. De museumdirectie wilde veel aan de koers en opzet van het Afrika Museum veranderen. Aanvankelijk bleven de paters op afstand, maar het kwam tot een conflict toen de paters probeerden het landgoed en hun collectie te verkopen.
Hoewel het aanvankelijk de bedoeling was dat het Afrika Museum onder een nieuwe eigenaar zou voortbestaan, ontstond bij de onderhandelingen zo veel onmin dat de Congregatie de museumdirectie in 2020 de huur opzegde.
De paters willen in Berg en Dal een zelfstandig Afrika Museum voortzetten, maar hebben daarvoor geen financiering. Het NMVW zoekt naar een nieuwe locatie in de regio Nijmegen voor „relevante tentoonstellingen en programma’s”, om ook „buiten de Randstad vertegenwoordigd” te zijn. Het museum is de twee laatste weken voor de sluiting gratis toegankelijk.
Lees ook Het Afrika Museum ging aan onbegrip ten onder
