Om de strijd tegen Rusland „een nieuwe start” te geven wil president Volodymyr Zelensky een deel van de militaire en civiele leiding van Oekraïne vervangen. Zelensky zei dat zondagavond in een interview met de Italiaanse televisiezender RAI, in antwoord op vragen over zijn voornemen om de commandant van de strijdkrachten, generaal Valeri Zaloezjny, te vervangen.
In Oekraïne wordt al sinds november vorig jaar gespeculeerd over de verslechterde relatie tussen Zelensky en zijn hoogste generaal, die op verschillende vlakken onenigheid zouden hebben. Dat het niet meer botert tussen de twee zou onder andere te maken hebben met het mislukte Oekraïense zomeroffensief, dat Kyiv nauwelijks terreinwinst opleverde. Ook over de noodzaak van een nieuwe mobilisatie voor de oorlog tegen Rusland, en de uitvoering daarvan, zijn de twee het oneens.
Die spanningen tussen de civiele en militaire leiders van het land leken vorige week een breekpunt te hebben bereikt, toen berichten over het aanstaande ontslag van Zaloezjny naar buiten kwamen. Aanvankelijk ontkende het ministerie van Defensie nog dat Zelensky van plan was de generaal te vervangen. Een dag later werd via overwegend buitenlandse media bekend dat Zaloezjny een aanbod van Zelensky zou hebben afgewezen om een andere functie te accepteren.
‘Een reset is nodig’
Zondagavond kondigde Zelensky de wisseling van de wacht in de legerleiding alsnog aan, maar als onderdeel van een bredere herschikking van de civiele en militaire leiding. Op de vraag of Zelensky dacht aan het vervangen van generaal Zaloezjny zei hij: „Een ‘reset’ is nodig, een nieuw begin”. Het gaat volgens hem „niet om een enkel persoon, maar om de richting van de leiding van het land”.
Zelensky zei dat hij met zijn herschikking denkt aan „de vervanging van een reeks landelijke leiders, niet alleen in een enkele sector, zoals het leger”. „Als wij willen winnen moeten we allemaal dezelfde richting opgaan, overtuigd van de overwinning. We kunnen niet ontmoedigd raken en onze wapens laten vallen, we moeten de juiste positieve energie hebben.”
Lees ook Russische troepen maken in het oosten van Oekraïne langzaam vorderingen bij hun winteroffensief
Welke functionarissen Zelensky wil vervangen, is niet bekend. Maar de reorganisatie van de civiele en militaire leiding komt op een cruciaal moment in de oorlog tegen Rusland: de Oekraïense strijdkrachten zijn op veel plaatsen langs de duizend kilometer lange frontlijn in de verdediging gedrongen tijdens het Russische winteroffensief. Met name de situatie rond het industriestadje Avdiivka in de regio Donetsk lijkt voor de Oekraïense verdedigers steeds somberder. Verovering van het grotendeels verwoeste Avdiivka zou het eerste Russische militaire succes van betekenis zijn sinds de verovering van Bachmoet, in mei vorig jaar.
Ook kampt de Oekraïense krijgsmacht met een steeds groter tekort aan wapens en munitie, mede omdat de Amerikaanse militaire steun sinds het begin van het nieuwe jaar stokt. Volgens veel militaire analisten zal Oekraïne het jaar 2024 vooral in het defensief zijn gedrongen en moet de regering in Kyiv hopen op nieuwe militaire steun van zijn westerse bondgenoten – niet alleen de VS, maar ook de Europese NAVO-landen.
Populaire generaal
Mede door de moeilijke situatie aan het front is de discussie over een nieuwe mobilisatie extra confronterend, zowel voor de regering als voor de bevolking. Zaloezjny verzocht de afgelopen maanden bij Zelensky om de mobilisatie van ongeveer een half miljoen extra mensen, maar de president wees dat verzoek af, onder meer omdat er onvoldoende duidelijkheid zou bestaan over de financiering daarvan, en over de vraag of nieuwe rekruten wel kunnen worden bewapend. Daarnaast beseft Zelensky dat een nieuwe mobilisatieronde onder de bevolking op weinig sympathie kan rekenen.
Lees ook Kyiv kampt met tekort aan militairen, maar mobilisatie wekt weerstand
Tussendoor is Zelensky ook bezig zowel in het civiele bestuur als in de krijgsmacht af te rekenen met de frauduleuze praktijken en corruptie; hij ontsloeg tijdens de oorlog al verschillende leden van zijn kabinet, onder wie minister van Defensie Oleksi Reznikov, maar ook de chefs van alle rekruteringsbureaus in het land – vanwege grootschalige corruptieverdenkingen.
Aanwijzingen dat Zaloezjny om die reden aan de kant wordt geschoven zijn er niet. De vijftigjarige topgeneraal is bovendien uiterst populair onder de Oekraïense bevolking. Zo populair dat in politieke kringen grote twijfels bestaan over een ontslag van Zaloezjny. Zo stelde oud-president Petro Porosjenko bij de Amerikaanse zender NBC dat de Oekraïense eenheid „in de roos” zou worden getroffen. „Eenheid [in Oekraïne] is en zal alleen mogelijk zijn rond de strijdkrachten”, zei Porosjenko. „En Valeri Zaloezjny is daar de personificatie van.”
