Zelensky vraagt 38 miljard dollar voor wederopbouw van Oekraïne

De oorlog in Oekraïne is nog in volle gang, met bombardementen op vitale infrastructuur, een Oekraïens tegenoffensief rond de belangrijke havenstad Cherson en een lange oorlogswinter in het verschiet. Het lijkt daarom prematuur nu al te praten over het naoorlogse Oekraïne. Toch kwamen experts en politici dinsdag in Berlijn bijeen voor een wederopbouwconferentie.

De wederopbouw van Oekraïne is „de missie van een generatie, die nu moet beginnen”, zei bondskanselier Olaf Scholz in zijn openingstoespraak. Scholz, nu voorzitter van de groep van zeven rijke industrielanden, de G7, pleitte in een gezamenlijk opiniestuk met commissievoorzitter Ursula von der Leyen van de EU afgelopen zondag voor een soort Marshallplan voor Oekraïne, verwijzend naar de Amerikaanse steun die West-Europa er weer bovenop hielp na 1945. In Berlijn stond dinsdag de vraag centraal hoe zo’n modern Marshallplan eruit moet zien. Het was niet de bedoeling dat op de bijeenkomst meteen geld werd opgehaald.

Het is pikant dat uitgerekend Europa nu het voortouw heeft bij de wederopbouwdiscussie. De Europese Unie geeft, vergeleken met de Verenigde Staten, vooralsnog beduidend minder steun aan Oekraïne en is ook niet bijster snel met het daadwerkelijk uitbetalen van beloofd geld. De Brusselse traagheid leidde tot kritiek uit Kiev en politieke druk uit Washington. In de marge van de Algemene Vergadering van de VN, vorige maand in New York, zouden de VS er bij de EU op hebben aangedrongen nu eindelijk eens voort te maken, aldus de Financial Times.

Magere prestatie

De internationale vergelijking pakt voor Europa pijnlijk uit. Begin deze maand bleek dat de VS bijna het dubbele geven in absolute bedragen van Europa en dat een aantal Oost-Europese landen een groter deel van het bruto binnenlands product aan Oekraïne afstaat dan rijke West-Europese landen. De Amerikaanse steun bedroeg op 3 oktober 52 miljard euro, Europa kwam niet verder dan 29 miljard euro aan militaire, financiële en humanitaire steun, aldus cijfers van economisch onderzoeksbureau IFW in Kiel. Litouwen geeft 0,9 procent van het bbp, Polen 0,5 procent, Nederland 0,06 procent.

„De VS hebben bijna twee keer zoveel beloofd als alle EU-instellingen en -lidstaten samen”, schreef Christoph Trebesch, in Kiel verantwoordelijk voor de telling. „Dat is een magere prestatie van de grote Europese landen, vooral gezien het feit dat het beloofde geld slechts met grote vertraging in Oekraïne arriveert.”

Als je de Europese steun vergelijkt met wat er uit Rusland op Oekraïne afkomt, stelde Europarlementariër Guy Verhofstadt vorige week, „dan is dit politiek amateurisme en geopolitieke waanzin”.

De huidige steun aan Oekraïne wordt geteld in enkele miljarden. Zo zegde de EU in het voorjaar 9 miljard euro toe, waarvan tot nu toe 6 miljard is uitbetaald. Eind vorige week werd op de EU-top nog gediscussieerd over de laatste tranche van 3 miljard. Duitsland wil het geld schenken, andere landen willen het slechts als lening verstrekken, aldus de Oekraïense premier Denys Sjmyhal in een vraaggesprek met de Frankfurter Allgemeine Zeitung. „Voor ons is het echter het allerbelangrijkste dat het geld zo snel mogelijk komt. We kunnen niet meer bezuinigen en de Defensiebegroting is zestig procent van onze uitgaven.” In Berlijn zei hij dat Oekraïne begrotingssteun nodig heeft, steun voor acute problemen én ondersteuning voor wederopbouw en modernisering.

Maandelijkse overboekingen

Eind vorige week stelde Von der Leyen Oekraïne voor volgend jaar 18 miljard euro in het vooruitzicht, uit te betalen in maandelijkse overboekingen van 1,5 miljard. Kiev heeft maandelijks tussen de 3 en 4 miljard euro nodig om de overheid te laten draaien.

„Op deze conferentie moeten we een besluit nemen om volgend jaar het gat in de Oekraïense begroting te dichten”, zei president Zelensky per video tegen de experts in Berlijn. „Het is een zeer grote som van 38 miljard dollar […] het zijn de salarissen van leraren, artsen, sociale uitkeringen, pensioenen.” Premier Sjmyhal drong aan op geld „om ons de winter door te helpen en mensen te redden van een humanitaire ramp”. Hij boorde ook even in een Europese politieke zenuw: alleen financiële steun kan een „migratie-tsunami” voorkomen.

Litouwen geeft 0,9 procent van het bbp aan Oekraïne, Nederland 0,06 procent

De wederopbouwkosten worden berekend in honderden miljarden. Poetins oorlog is nu acht maanden oud. Na drie maanden, op 1 juni, beraamden de EU, de Wereldbank en Oekraïne de wederopbouwkosten al op bijna 350 miljard euro. De schade is het grootst in Kiev en in de zuidelijke grensregio’s; woningbouw en infrastructuur vormen de grootste kostenposten. Naar schatting zal tegen het einde van dit jaar de helft van de Oekraïense bevolking in armoede leven. Voor de invasie was dat 2,5 procent. De inflatie schatte een econoom op de conferentie op 25 procent.

Premier Sjmyhal gaat inmiddels uit van 750 miljard euro wederopbouwkosten. Tegenover de kosten, die met elke oorlogsdag oplopen, staan Russische tegoeden van tussen 300 en 500 miljard euro die het Westen heeft bevroren. Sjmyhal pleit ervoor die in te zetten voor de reconstructie van Oekraïne. Dat klinkt eenvoudiger dan het is, omdat de Russische tegoeden geblokkeerd zijn, maar (nog) niet geconfisqueerd.

Ook al is het einde van de oorlog niet in zicht, toch is het goed om over wederopbouw na te denken, schreef het German Marshall Fund, een denktank die Duitsland heeft opgezet als dank voor de oorspronkelijke Marshall-hulp. Planning voor reconstructie en herstel moet nu beginnen, aldus Heather Conley van het GMF, om de Oekraïense bevolking hoop te bieden.