Wordt Hertzbergers ‘apenrots’ ruïne of rijksmonument?

Architect Herman Hertzberger (1932) ontwierp een aantal in het oog springende gebouwen, waaronder het Studentenhuis aan de Weesperstraat in Amsterdam, Muziekcentrum Vredenburg (Utrecht) en het Chassé Theater in Breda. Het bekendst is waarschijnlijk het kubistische kantoorpand (‘de Apenrots’) dat hij in 1972 maakte voor Centraal Beheer in Apeldoorn.

Na jarenlange leegstand en verval lijkt het momenteel door een projectontwikkelaar getransformeerd te worden tot het Hertzberger Park („een unieke kans om hier te wonen” volgens de website), waarbij sloop van een aantal onderdelen niet geschuwd wordt. De voormalige kantooreenheden worden voornamelijk dure appartementen. In de documentaire The Proof of the Pudding wordt bij de start van het project een standbeeld van Hertzberger onthuld. „Het lijkt niet” horen we hem mompelen, terwijl keiharde muziek uit de speakers schalt. Hij en zijn rechterhand Laurens Jan ten Kate zijn betrokken bij de transformatie van ‘de Apenrots’, waarbij Ten Kate beter aanvoelt dat (gedeeltelijke) sloop geen taboe is. Het woord sloop wordt door een medewerker van de projectontwikkelaar bewust niet in de mond genomen, hij spreekt eufemistisch van „het gebouw aanraken”.

De nog immer gedreven Hertzberger vertegenwoordigt de architectuurstroming die bekendstaat als structuralisme, met veel aandacht voor geometrische structuren die uitnodigen tot verbondenheid, tot onderling contact. De menselijke maat staat voorop, architectuur moet bescheiden zijn. Het Centraal Beheergebouw is daar een goed voorbeeld van, met z’n open bouwstructuur waarbij ruimtelijk contact gestimuleerd wordt tussen verschillende verdiepingen, zowel horizontaal als verticaal. Vijftig jaar geleden was dat revolutionair, nu is het een verloederd, lekkend pand.

The Proof of the Pudding hinkt een beetje op twee gedachten. Enerzijds is het een portret van Hertzberger en zijn humane opvattingen over architectuur. Anderzijds documenteert de film het trage en slepende transformatieproject. Beide komen nu net niet uit de verf, vooral omdat het project gaande is en de uitkomst nog wat ongewis: wordt ‘de Apenrots’ nou een ruïne of een rijksmonument?

Bekijk een overzicht van onze recensies over film