Na documentaires over Cubaanse muzikanten en modern ballet richt regisseur Wim Wenders nu zijn 3D-camera op de Duitse schilder Anselm Kiefer, net als hij geboren in 1945, tussen de puinhopen van het Derde Rijk.
Een documentaire over een schilder in 3D. Dat klinkt als een toeristenfuik of dikdoenerij. Maar wat als die schilder iemand is die in 3D werkt en zonnebloemen, verbrande bossen stro, halve fietsen en rollen lood ophangt aan zijn schilderijen van 4 bij 8 meter? Bij Anselm Kiefer (1945) is alles groot: hij schildert vanaf een hoogwerker, zijn verfpot is een cementkuip, zijn kwast een 50 cm lang plamuurmes en zijn ateliers zijn in de loop van de jaren steeds grotere fabrieksruimtes en terreinen.
Bij zo’n kunstenaar is 3D geen gadget, maar de enige manier om zijn werk te kunnen tonen alsof je er zelf bij bent. Vanaf het eerste shot van Kiefer in zijn werkplaats fietsend langs een enorm schilderij voel je hoe overweldigend groot alles in zijn wereld is.
De filmdocumentaire Anselm van de Duitse regisseur Wim Wenders zorgt met 3D dat je heel geconcentreerd kijkt. Je oog wordt een drone-camera die strak stijgend en dalend beweegt door Kiefers enorme ateliers. Wenders vliegt je over Kiefers Zuid-Franse beeldenpark van 80 voetbalvelden groot vol wankele betonnen torens en ondergrondse en bovengrondse expositieruimtes. Je staat stil bij kunstwerken en volgt hoe Kiefer samen met een paar assistenten schilderijen met vuur en vloeibaar lood bewerkt.
Het verhaal dat Wim Wenders vertelt over de wereldberoemde schilder is simpel. Geboren op 8 maart 1945 in Duitsland, opgegroeid in het gebombardeerde stadje Rastatt bij de Franse grens. Als jongetje speelt hij met puin tussen de ruïnes.
Later is Kiefer één van de jonge kunstenaars die worstelen met het Duitse zwijgen over de nazi-tijd. Het snijdt Duitsland ten onrechte af van eeuwen cultuur, vindt hij. In de fotoserie Besetzung fotografeert hij zichzelf in door de nazi’s bezette landen terwijl hij de Hitlergroet brengt. Hij wordt uitgemaakt voor fascist, maar, vooral buiten Duitsland, bewonderd om het losmaken van de discussie.
Zoals elke documentaire over een kunstenaar bevat Anselm historische beelden, maar die zijn door Wenders creatief gecombineerd met nagespeelde scènes en nieuwe opnames. Journaalfragmenten toont hij in 2D op een tv-toestel dat je in 3D ziet. Zijn zoon speelt Kiefer overtuigend in een paar scènes als kunstenaar in de jaren zeventig – mooie beelden van een winterse akker.
Als Wenders daarna Kiefer filmt zoals hij nu, dikke sigaren rokend, rondloopt door zijn complex bij Parijs – een voormalig distributiecentrum – en de beeldentuinen in het Zuid-Franse Barjac, besef je dat het net zulke totaalkunstwerken zijn als dat barok-paleis waar je hem in een reconstructie als jongetje van 11 door de zalen zag lopen. En ook het puin van 1945 zit overal in zijn werk.
Wenders’ Anselm is een fascinerende 3D-collage die Kiefers imposante werk tastbaar maakt. De opbouw is thematisch, met veel ruimte voor sfeer. Wenders helpt je de door kunst, wetenschap, mystiek, mythes en literatuur geobsedeerde kunstenaar een stukje te volgen in zijn diepe emoties en duizelingwekkende associaties.
