Wie is de gedreven Delftse ‘waterstofprof’ die zijn externe financiers niet meldde?

Overal waar hoogleraar Ad van Wijk opduikt is zijn boodschap hetzelfde: Nederland moet een sleutelrol vervullen in de wereldwijde waterstofeconomie en heeft daar de juiste papieren voor. De zee, de Rotterdamse haven, grote industriële bedrijven en een uitstekende gasinfrastructuur maken „het op grote schaal importeren, produceren en toepassen van waterstof mogelijk” in Nederland, schreef Van Wijk twee jaar geleden in een opiniestuk in NRC. Terwijl buitenlandse overheden miljarden investeren in waterstof, schreef Van Wijk, houdt Nederland de hand op de knip – zonde.

Zondagmiddag onthulde Het Financieele Dagblad dat Van Wijk bijna vijf jaar in stilte is betaald door lobbyclub Netbeheer Nederland, die onder meer de belangen van Gasunie en Liander behartigt. En dat mag niet.

De integriteitscode eist dat wetenschappers transparant zijn over externe financiering, maar Van Wijk noch de TU Delft heeft hier melding van gemaakt. De TU Delft erkent dat ze dit wel had moeten doen. Van Wijk stelt tegenover het FD dat hij de code niet kende. Het is niet de eerste smet op het cv van hoogleraar Van Wijk. Wie is deze ‘waterstofprof’?

Passie voor duurzaamheid

De passie voor duurzaamheid had Van Wijk al op jonge leeftijd. Van Wijk studeerde in 1983 af als natuurkundige aan de Universiteit Utrecht. Een jaar later richtte hij met studievrienden Ecofys op, een bedrijfje dat moest helpen de energievoorziening wereldwijd duurzamer te maken en het gebruik van olie, aardgas en kolen te reduceren. „Onze maatschappelijke betrokkenheid was groot,”  vertelde medeoprichter Kornelis Blok in 2009 aan NRC. „We wilden iets betekenen voor gewone mensen.”

Ecofys heeft geen vliegende start. Aanvankelijk moest het bedrijfje leuren om opdrachten. De grote klapper liet tot midden jaren negentig op zich wachten: in Nieuwegein bouwde Ecofys samen met het Wereldnatuurfonds 77 energiezuinige woningen. Kort daarop besloot Van Wijk dat zijn bedrijf ook strategische beleidsadviezen zou gaan schrijven voor overheden en de Europese Commissie. In no time waren de mensen van Ecofys vaste gasten in Den Haag en Brussel. In 2000 richtte Van Wijk Econcern op, een bedrijf met drie afdelingen gespecialiseerd in onder meer het ontwikkelen van windmolenparken, grootschalige zonnestroomprojecten en andere grote projecten.

Econcern groeit snel uit tot een groot bedrijf met 1.400 werknemers op de loonlijst. Onder de onderneming hing een kluwen van ruim tweehonderd bedrijfjes en projecten, met 53 kantoren in 24 landen, schrijft onderzoeksplatform Follow the Money (FTM) in een profiel over Van Wijk.

Zijn bedrijf bouwde het eerste offshore windpark aan de Nederlandse kust. In Noord-Holland bouwde het de ‘stad van de zon’, een woonwijk van drieduizend woningen met zonnepanelen op het dak. En ook in het buitenland – onder meer België, Duitsland, VK en China – werden contracten gesloten om aan de kust windparken te bouwen.

Ook financieel ging het Econcern voor de wind. In acht jaar steeg de omzet van 14 miljoen in 2001 naar 443 in 2008. En werd er in 2001 nog amper winst geboekt, in 2008 stond er 84 miljoen winst in de boeken.

Dat bleef niet onopgemerkt. Van Wijk werd in 2007 door EY uitgeroepen tot Entrepreneur of the Year. En een jaar later was hij Topman van het Jaar. Als zijn bedrijf zo doorging, zei hij, zou het in 2012 8 miljard euro omzet maken en 1 miljard winst.

Dat liep anders. Want in de jaren daarna stak de kredietcrisis de kop op. Investeerders eisten hun geld terug en banken wilden geen geld meer uitlenen. Econcern bleek bovendien forse schulden te hebben opgebouwd. Van Wijk investeerde aan de lopende band in dure prestigieuze projecten, die vaak jaren later pas geld op zouden leveren – als ze dat al deden. In de lente van 2009 viel het doek voor zijn bedrijf: in april werden de eerste medewerkers ontslagen, een maand later werd uitstel van betaling aangevraagd.

In 2009 ging zijn bedrijf failliet, waarna Van Wijk adviseur werd bij Eneco

Kort na het faillissement ging Van Wijk aan de slag als adviseur bij Eneco. Maar niet voor lang. Al snel bleek dat de chaos bij Econcern groter was dan gedacht. Er bleek met de boekhouding te zijn gerommeld, al ontkende Van Wijk dit.

In 2011 krabbelde Van Wijk weer wat op: hij werd benoemd als bijzonder hoogleraar toekomstige energiesystemen aan de TU Delft. Vanaf 2018 moest hij Groningen helpen dé waterstofregio van Europa te worden. Inmiddels heeft hij dat project achter zich gelaten en richt hij zich op Europese waterstofprojecten.