Wes Anderson: ‘Ik wilde de taal en de stem van Roald Dahl behouden’

De poppenhuiswerelden van Amerikaan Wes Anderson zijn in een oogopslag herkenbaar; vrolijke kleuren, symmetrie, sterren die amper een spier verrekken tijdens het uitspreken van droogkomische teksten én een ziekelijk oog voor detail, tot het handschrift van zijn personages aan toe. Niemand kijkt dus verbaasd op als de regisseur, tijdens het gesprek met een groepje journalisten over zijn nieuwste korte film The Wonderful Story of Henry Sugar, plots overeind komt om even de gordijnen in de interviewruimte te verhangen. Of dat op zijn borstzakje in minuscule krullerige letters zijn initialen, WWA, staan geborduurd.

Anderson heeft een dag eerder op het filmfestival van Venetië zijn 39 minuten durende, theatrale verfilming van een kort Roahl Dahl-verhaal vertoond. Henry Sugar gaat over een man die zichzelf leert om dingen te zien zonder zijn ogen te gebruiken en daardoor in het casino weet welke kaart getrokken zal worden. Met drie andere korte Dahl-verfilmingen door Anderson verschijnt Henry Sugar komende week op Netflix.

Foto Netflix

Puntige zinnetjes

Dat Andersons visueel kinderlijke, maar vaak duistere universum verrassend goed samengaat met de zwartkomische sprookjes van de Brit Roald Dahl bleek al in de stop-motionfilm Fantastic Mr. Fox (2009). Tijdens het werken aan Mr. Fox leerde de regisseur de Dahl-familie, die toen nog de rechten op het werk van de in 1990 overleden auteur beheerde, steeds beter kennen. Anderson: „En ik begon echt van ze te houden.” En zij ook van hem. „Lizzie Dahl [de tweede echtgenote van de auteur red.] vroeg me of er nog een verhaal was dat ik wilde verfilmen.” Terwijl de afgelopen jaren de ene na de andere Dahl-verfilming uitkwam, hielden de erven Henry Sugar op verzoek van Anderson meer dan een decennium apart voor hem.

De Amerikaan worstelde ondertussen met hoe hij de puntige Dahl-zinnetjes en beschrijvingen, bijvoorbeeld over de zwarte haren die over de oren van een personage groeien, in een scenario kon gieten. Anderson: „Ik wilde de woorden, de taal en de stem van Dahl behouden.” Uiteindelijk werd zijn scenario „iets tussen theater en cinema in”, waardoor de film opmerkelijk genoeg nog meer ‘Anderson’ voelt dan eerder werk.

Roald Dahl, gespeeld door Ralph Fiennes, verschijnt zelf aan het begin van het verhaal en de hoofdpersonages zeggen hun eigen tekst én beschrijvingen uit het boek op terwijl kleurrijke decors en attributen over het scherm worden geschoven. Net als bij een theater-ensemble spelen de acteurs soms meerdere rollen in een en dezelfde korte film. Voor Anderson maken de theatraliteit en artificialiteit die al zijn werk typeert, en die in Henry Sugar tot het uiterste wordt gedreven, zijn films juist realistischer, legt hij uit tijdens een persconferentie eerder die ochtend: „Filmmaken gaat vaak over het creëren van een illusie, maar ik voel me er juist toe aangetrokken te tonen hoe die illusie in elkaar zit. Dat de kijker kan zien wat er op de set gebeurde en hoe filmmakers een beeld hebben gecreëerd.” Het doet hem denken aan theater, waar de toeschouwer live ziet hoe iets wordt gecreëerd.

https://www.youtube.com/watch?v=4RdncisZ_QA

Instagram-filter

Tijdens het gesprek met de journalisten geeft hij ook nog een meer pragmatische reden voor de extra shot theatraliteit in Henry Sugar. Na een tiental films wordt het voor hem steeds moeilijker nog iets nieuws en verrassends te doen. Anderson: „Elke film die je maakt, verkleint het aantal mogelijkheden iets anders te doen. Je zegt steeds vaker: ‘Dit lijkt wel erg op iets wat we al eerder deden.’” Wil dit zeggen dat hij zich gevangen voelt in de door hemzelf gecreëerde cinematische wereld? „Nee, het gaat puur over jezelf niet willen herhalen en hoe dat steeds moeilijker wordt. Dat heeft gewoon te maken met oud worden. En ik denk trouwens dat je jezelf tot op een zekere hoogte mag herhalen, dat er echo’s van je vorige werk in je nieuwe werk mogen zitten. Het belangrijkste is toch dat je een goede film maakt.”

Naar de filmpjes op sociale media waar mensen aan de slag gaan in Andersons zeer herkenbare stijl, alsof het een Instagram-filter is, kijkt hij niet. „Ik vind het als fenomeen wel leuk. Dat mensen geïnspireerd raken door mijn werk. Maar als ik er naar zou kijken, zou ik alleen maar ongelukkig worden omdat ik dan denk: Dat is toch niet wat ik doe? Je wil ook niet luisteren naar iemand die je stem imiteert.”

Dahl-controverse

Anderson benadrukte al eerder dat hij worstelde met de verfilming van Henry Sugar omdat hij de taal van Dahl wilde behouden. Het is juist die taal die de afgelopen tijd onder een vergrootglas lag. Ook in Nederland ontstond ophef over enkele kleine tekstuele aanpassingen in nieuwe edities van Dahls boeken, die breed werden uitgesmeerd. Zo zijn de heksen in zijn befaamde gelijknamige kinderboek geen caissière of secretaresse meer, maar wetenschapper of zakenvrouw. Henry Sugar is een van Dahls meer liefelijke verhalen, met weinig dat anno 2023 niet door de beugel kan. Maar hoe staat Anderson tegenover het aanpassen van kunst aan de tijdgeest? „Ik heb Dahls woorden af en toe een beetje bewerkt in het script, omdat ik het gevoel had dat ik het iets efficiënter kon maken.” Dahl herschrijven om een andere reden vindt de regisseur duidelijk een doodzonde. „Ik ben de slechtste persoon om dit aan te vragen: Niemand zou ooit iemands werk mogen herschrijven, al helemaal niet als de auteur dood is.”

Lees ook: Vijf opmerkelijke Dahl-verfilmingen

Roald Dahl paste toch ooit zijn eigen teksten aan? „Soms zijn er ook filmmakers die hun werk aanpassen en vervolgens zeggen: Hier is de nieuwe versie. Ik houd daar niet van. Nadat wij als publiek een film zagen, of als lezer een boek lazen, zijn we er deel van en is het ook ons bezit. Dus ik denk dat zelfs de auteur van een boek niet het recht heeft iets aan te passen na publicatie. Want wij hebben geen toestemming gegeven en hij weet helemaal niet wat wij goed vinden.” Te laat is te laat, stelt Anderson droog.

The Wonderful Story of Henry Sugar zal in Nederland net als de andere korte films meteen op Netflix belanden, dat in 2021 de rechten kocht van een groot deel van Dahls oeuvre. Vindt Anderson met al zijn oog voor detail het niet zonde dat weinigen Henry Sugar op groot scherm zullen zien? „We hebben gefilmd op 16 mm, met het idee dat het zo iets conceptueler zou zijn. Dat de verhalen iets weg zouden hebben van de televisie-toneelstukken die in de jaren tachtig werden vertoond op de BBC. Ik denk dat deze films wel geschikt zijn voor een kleiner scherm, meer dan mijn vorige film Asteroid City bijvoorbeeld.” Toch grapt hij tijdens de persconferentie dat deze korte films bioscooppotentie hebben. „Ik combineer een bioscoopbezoek liefst met een etentje en we hebben het allemaal steeds drukker, dus misschien zijn we met deze heropleving van korte films wel iets op het spoor.”