Weer een jong Fins wonder bij een Nederlands orkest. Rotterdam strikt de 22-jarige Peltokoski als vaste gast-dirigent.

Tarmo Peltokoski wordt vaste gastdirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. De 22-jarige Fin maakte in mei een sensationeel debuut in Rotterdam, toen hij inviel voor de gevallen ster Valery Gergiev. Gergiev, voormalig Rotterdams chef-dirigent en naamgever van het Gergiev Festival (ook geschrapt), viel na de Russische inval in Oekraïne mondiaal uit de gratie, omdat hij weigert zich te distantiëren van Poetins politiek. Het jaar was nog niet eens halverwege, maar NRC noemde Peltokoski’s concert een van de mooiste van 2022. Vooral het slotdeel van Sibelius’ Tweede symfonie wekte bewondering.

Jonge dirigenten zijn hot, dat is inmiddels geen nieuws meer. Het Rotterdams Philharmonisch benoemde zijn huidige chef Lahav Shani (33) toen hij 27 was, afgelopen maanden deed de benoeming van de Fin Klaus Mäkela (26) tot toekomstig chef van het Concertgebouworkest stof opwaaien. Nu toept Rotterdam dus weer over. Peltokoski gaat het orkest in twaalf projecten leiden, verdeeld over vier seizoenen.

Sibelius

Peltokoski zit middenin een vermoeiende week dirigeren in Toulouse, waar hij even tijd vindt voor een videogesprek. Hij lijkt niet erg onder de indruk van de lof die hem alom wordt toegewuifd. „Recensenten horen dingen,” stelt hij droogjes vast. Daar is geen speld tussen te krijgen.

Recensenten en andere muziekliefhebbers kunnen hem zaterdag in Rotterdam opnieuw een symfonie van landgenoot Sibelius zien dirigeren, ditmaal de Zevende. „Iedereen wil Sibelius van mij, omdat ik een Fin ben, en dat is helemaal prima. Zijn muziek ligt me na aan het hart.

Maar de componist van wie Peltokoski’s hart écht sneller gaat kloppen is Wagner. „Wagner is de reden dat ik ben begonnen met dirigeren. Ik was elf en ik hoorde op YouTube de laatste twee minuten van Siegfried, gedirigeerd door Daniel Barenboim, en ik wist dat mijn leven veranderd was. Dat klinkt mystiek, maar Wagner kun je niet uitleggen. Zijn muziek is sindsdien the meaning of my life.’

Wat maakt Wagners muziek dan zo bijzonder, waarom raakt ze hem zo? Peltokoski, stoïcijns: „Gewoon, je kent Wagner.”

Vorige maand voltooide hij in het Finse Eurajoki Bel Canto Festival zijn eerste Ring-cyclus, met orgel- in plaats van orkestbegeleiding, maar Peltokoski is niet iemand die daar in lyrische bewoordingen op terugblikt: „Het is vijftien uur muziek en die ken ik nu. Ik zal de cyclus nog vaak doen in mijn leven en hij zal steeds beter worden.”

Lees ook de recensie van het debuut van Tarmo Peltokoski in Nederland: ‘Een grijze Russische dirigent vervangen door een 22-jarige Fin: een meesterstunt’

Leeftijd

Dat is klare taal en waarschijnlijk ook een vrij realistische voorspelling. Overal waar hij komt wordt Peltokoski bejubeld en teruggevraagd: onlangs benoemde het Letse Nationaal Symfonieorkest hem tot chef en een jaar geleden bombardeerde de Deutsche Kammerphilharmonie Bremen hem subiet tot vaste gastdirigent. Een jaar geleden: dat is een halve eeuwigheid voor een 22-jarige die sinds z’n veertiende serieus dirigeert. Peltokoski over Bremen: „Ik hou meer van hen dan van wie ook. Zij zijn mijn familie. Menselijke relaties maken musiceren anders, dieper.”

Zo’n relatie hoopt hij ook in Rotterdam op te bouwen. In mei was er weinig repetitietijd, ze speelden vier concerten in een paar dagen. Peltokoski: „Het orkest was heel goed en heel aardig. Dat laatste is belangrijk voor mij. Tijdens de pauze van het tweede concert vroegen ze me voor deze positie. Om The Godfather te citeren: het was an offer I couldn’t refuse.”

Het is een onderwerp dat onvermijdelijk aan bod komt in een gesprek met Peltokoski, maar dat hem duidelijk weinig inspireert: zijn leeftijd. Twee weken geleden ontstond er een kleine rel toen de Frankfurter Allgemeine Zeitung Mäkelä, met het Concertgebouworkest op tournee in Duitsland, afbrandde: 26-jarige dirigenten moesten eerst maar eens oefenen bij provincieorkesten, sputterde de korzelige criticus. Peltokoski haalt er zijn schouders over op: „Bij veel dingen is het goed om jong te beginnen. Een instrument bespelen, maar ook dirigeren.” Een écht orkest dirigeren, welteverstaan, en niet een piano, zoals bij directie-opleidingen vaak het geval is. Jorma Panula, de legendarische pedagoog die verantwoordelijk is voor de hausse aan Finse topdirigenten en die ook Peltokoski onderwees, zet jongelingen juist meteen op de bok: „Hij geeft niet eens echt les, hij laat je je eigen stijl ontdekken.”

Humor

Behalve dirigent is Peltokoski ook pianist. Sterker nog, dat beschouwt hij als zijn ‘primaire identiteit’: „Je moet eerst instrumentalist zijn voor je kunt dirigeren. Je moet een musicus zijn onder musici. Dirigenten die iets anders beweren zijn bedriegers.”

Zo laveert Peltokoski tussen een gulle glimlach en ietwat bokkige afstandelijkheid. Vraag hem niet naar de bekende weg („Je kent Panula.”) of naar de contouren van zijn eigen hype (jong, extreem begaafd – het zal wel). Anderzijds is hij zeer uitgesproken: „Mäkelä is veel langer dan ik. Hij is ook veel beter,” zegt hij bijvoorbeeld. Of: „Misschien ben ik het over twee jaar wel zat en ga ik iets anders doen.” Zijn liefde voor muziek is onvoorwaardelijk, maar hij kan zich voorstellen dat hij genoeg krijgt van het reizen: „Ik leef in eenzame hotelkamers en bel met vrienden die ik nooit zie.”

Humor heeft hij ook. Kijk op YouTube naar de toegift die hij bij zijn Rotterdamse invalbeurt gaf, quatre-mains, met sterpianiste Yuja Wang – de manier waarop hij na afloop haar karakteristieke vliegensvlugge knipmesbuiging imiteert zegt genoeg. Peltokoski begint te lachen op de vraag hoe het was om met haar te spelen: „Dat is letterlijk de droom van elke pianist ter wereld. Het is de grootste eer die ik ooit heb gehad. Mijn vrienden stuurden me berichtjes: dude, nu kun je vredig sterven.” Het klinkt haast als een grap, maar je ziet dat hij het meent.