Wat kan Oeganda doen tegen de nieuwe ebolavariant?

De in ebola gespecialiseerde afdeling in Mubende is vol. Dit district in Centraal-Oeganda telt sinds medio september tientallen patiënten met het ebolavirus, van wie de helft al is overleden. Oegandezen besmet met het levensgevaarlijke, snel oprukkende virus die klachten hebben als koorts, bloedige diarree en braken, worden uit nood opgevangen op de eerste hulp. Artsen riepen meteen op het district in lockdown te plaatsen, maar president Yoweri Museveni weigerde dit in eerste instantie.

Op 20 september riep het Oegandese ministerie van Volksgezondheid een ebola-uitbraak uit, voor het eerst in meer dan tien jaar. Nadat het virus vorige maand de dichtbevolkte hoofdstad Kampala (1,7 miljoen mensen) bereikte, scherpte de Wereldgezondheidsorganisatie het risiconiveau aan van ‘hoog’ naar ‘zeer hoog’. Het ebolavirus veroorzaakte van 2013 tot 2016 een grote epidemie in West-Afrika, Xen in 2018 in de Democratische Republiek Congo, met een sterftecijfer tot 90 procent.

Lees ook dit artikel: Ebola verschuilt zich in het lichaam

1 Hoe gevaarlijk is ebola?

Oeganda registreerde tot nu toe 129 besmettingen en 37 doden verspreid over zeven districten. Hoewel deze variant minder dodelijk lijkt dan de Zaïre-ebolavirusvariant die de uitbraken in 2013 en 2018 veroorzaakte – toen was een besmet persoon vaak al dood voordat die een ander kon besmetten – overleden aan deze zogeheten Soedanese variant in eerdere uitbraken 40 tot 100 procent van de geïnfecteerde mensen. Na een besmetting is de incubatietijd tussen de 2 en 21 dagen.

Van de bevestigde besmettingen zijn er vijftien onder medisch personeel. Zes kinderen van drie scholen in Kampala testten vorige week woensdag positief op het virus, aldus gezondheidsminister Jane Aceng. Allemaal waren ze in contact geweest met dezelfde man, die later in het ziekenhuis overleed.

2 Hoe verspreidt het virus zich?

Het eerste ebolageval werd ontdekt in district Mubende. Binnen zes weken is de ziekte verspreid in zes districten. Onduidelijk is waar de eerste besmetting vandaan komt. Dieren, zoals sommige apen en vleermuizen, kunnen het virus bij zich dragen en verspreiden onder mensen, stelt wetenschappelijk tijdschrift Nature.

In zeldzame gevallen kan het virus na een eerste infectie maanden of zelfs jaren in het lichaam blijven voordat het zich openbaart. Besmetting vindt plaats via direct contact met de lichaamsvloeistoffen van een geïnfecteerde persoon, zoals bloed, braaksel of ontlasting. Begrafenissen vormen een risico als rouwenden het dode lichaam wassen of aanraken. Ook vluchtelingen zijn kwetsbaar, vooral wanneer ze zoals in Oeganda in kampen verblijven, onder slechte hygiënische omstandigheden.

3 Welke maatregelen neemt Oeganda?

President Yoweri Museveni stelde half oktober een lockdown en avondklok in, in de districten Mubende en Kassanda. Bars, nachtclubs en gebedshuizen zijn gesloten. Een ommezwaai voor de president: omdat ebola niet via de lucht wordt overgedragen, zoals het coronavirus, vond hij dit soort maatregelen eerder niet nodig. Wel beval hij de politie om mensen te arresteren die ervan verdacht werden besmet te zijn.

Ook in Kampala gaan geluiden op voor een lockdown. De politie en het leger hebben een aantal openbare plaatsen afgesloten. Op sommige plekken moeten weer neusmondmaskers worden gedragen. Bedrijven vragen hun werknemers thuis te werken en ook in het parlement mogen dagelijks maar tweehonderd van de vijfhonderd leden aanwezig zijn.

Een andere belangrijke maatregel is bron- en contactonderzoek. De overheid vraagt iedereen die klachten heeft te bellen of sms’en naar een gratis noodnummer. Het ministerie van Volksgezondheid kondigde vorige week vrijdag aan dat alle contacten van besmette personen 21 dagen niet mogen reizen, dat geldt zowel voor reizen naar het buitenland als binnen Oeganda. Tot nu zijn ruim 1.500 contacten van patiënten opgespoord in tien districten.

Anders dan tegen de Zaïre-ebolavirusvariant, is tegen deze Soedanese variant nog geen bewezen effectief vaccin op de markt. De zeldzaamheid van deze variant bemoeilijkt ook het testen. Wel evalueert Oeganda de komende weken de werkzaamheid van drie kandidaatvaccins: van de Britse universiteit van Oxford, van het Amerikaanse Sabin Vaccine Institute en van farmabedrijf Merck.

Het RIVM adviseert reizigers die met griepachtige verschijnselen uit Oeganda terugkomen contact op te nemen met de huisarts

4 Hoe reageren andere landen?

Nabijgelegen landen Kenia, Democratische Republiek Congo, Burundi en Zuid-Soedan hebben eveneens stappen ondernomen in de bestrijding van ebola. Rwanda heeft aan de grens met Oeganda een preventietest ingesteld: iedereen die daar het land binnenkomt, moet de lichaamstemperatuur laten meten. Wie symptomen heeft, moet verplicht in quarantaine.

Nigeria, in West-Afrika, bereidt zich ook voor op het virus. De reden is het intensieve vliegverkeer tussen Nigeria en Oeganda. Nigeria controleert passagiers op symptomen op de luchthavens.

Het Nederlandse reisadvies voor de districten Mubende en Kassanda is oranje (alleen voor noodzakelijke reizen). Maar vanwege de lockdowns is het sowieso niet mogelijk deze districten in- of uit te reizen. Het RIVM adviseert reizigers die griepachtige verschijnselen krijgen na terugkomst uit Oeganda contact op te nemen met de huisarts.