Wat kan links Amerika nog doen tegen de ‘tirannie van de minderheid’?

Toen het Hooggerechtshof in 1973 vrouwen in alle vijftig staten het abortusrecht toekende, sloot dit nauw aan op de veranderende tijdgeest. Eind jaren zestig had een ruime meerderheid van de Amerikanen abortus nog afgekeurd, maar in een peiling die Gallup in januari 1973, kort voor het historische vonnis Roe v. Wade afnam, zei inmiddels 46 procent voor legale abortus te zijn in het eerste trimester van een zwangerschap, 45 procent was tegen en 9 procent onbeslist.

Een halve eeuw later is abortus nog veel minder omstreden: in een peiling van Gallup uit mei, zei 58 procent ‘Roe’ te willen behouden. Dus toen het Hof vrijdag bepaalde dat abortus weer een zaak van individuele staten wordt, waardoor het nu in de helft van het land verboden wordt, legden de zes conservatieve rechters juist een achterhaald standpunt op aan de VS. Wat kan links Amerika nog doen tegen deze ‘tirannie van de minderheid’?

1 ‘Roe’ verankeren in een federale wet

Na de uitspraak van vrijdag pleitte onder anderen president Joe Biden ervoor om het landelijk abortusrecht nu door de wetgever te laten beschermen. Dit zou kunnen, stelde de Democraat, door „het Congres de garanties die Roe v. Wade bood per federale wet te herstellen”. Hiertoe ligt er al een wetsvoorstel, de Women’s Health Protection Act. Dit voorstel bouwt voort op het vonnis ‘Planned Parenthood v. Casey’, uit 1992, waarin het Hof bepaalde dat staten geen ‘buitensporige last’ aan vrouwen en abortusklinieken mogen opleggen.

Vorig jaar nam het Huis dit voorstel al aan, waar de Democraten een meerderheid hebben. De Senaat blokkeerde het echter. Deze kamer is momenteel 50-50 gespleten tussen Democraten en Republikeinen, waarbij vicepresident Harris bij stakende stemmen de doorslag geeft voor de regeringspartij. In de praktijk zijn echter minstens 60 stemmen nodig, vanwege de filibuster: een vertragingstactiek waarmee de minderheid een voorstel eindeloos kan blokkeren.

2 Filibuster afschaffen

Om een landelijke abortuslegalisatie toch door de Senaat te krijgen, kunnen de Democraten de filibuster afschaffen. Dit heet in Washington de ‘nucleaire optie’: een zwaar wapen dat je maar één keer inzet én zich later tegen je kan keren. Als de tegenpartij in de toekomst weer het Congres en het Witte Huis controleert, kan zij immers ook doen wat ze wil. Dit is voor de Democraten een reëel schrikbeeld: bij de Congresverkiezingen in november dreigen ze hun meerderheden te verliezen. En Republikeinen bereiden al een landelijk abortusverbod voor, voor wanneer zij weer de macht hebben.

3 Een compromis met gematigde Republikeinen sluiten

Als de filibuster niet wordt afgeschaft, is er nog een optie: een compromis sluiten met gematigde Republikeinen. Vorig jaar dienden twee van hen, beiden vrouw, al een voorstel in om ‘Roe’ tot wet te maken. Deze Reproductive Choice Act gaat minder ver dan het voorstel van de Democraten, maar liep evengoed vast in de Senaat. Mogelijk krijgt het na het vonnis van vrijdag een nieuwe kans. Een conservatieve Democraat als Joe Manchin, een notoire dwarsligger in de regeringspartij, gaf een verklaring uit dat hij een initiatief van beide partijen zou steunen om „de rechten in wet te verankeren die ‘Roe’ voorheen beschermde”.

4 Senaat uitbreiden met extra zetels voor D.C. en Puerto Rico

Een belangrijke reden dat het Hof zo veel conservatiever is dan de samenleving, is de Senaat, die de rechters benoemt die een president voordraagt. Dunbevolkte, rechtse plattelandsstaten hebben bij het kiezen van senatoren verhoudingsgewijs meer gewicht dan progressieve staten. Om die rechtse oververtegenwoordiging tegen te gaan, zouden Democraten het aantal zetels kunnen uitbreiden door het hoofdstedelijk District of Columbia en vrijstaat Puerto Rico tot volwaardige staten te maken. Dit zou vier zetels creëren. En omdat D.C. en Puerto Rico als links gelden, zouden die bijna zeker naar de Democratische Partij gaan.

5 Court-packing: prop het Hof vol met extra eigen rechters

Een grotere, linksere Senaat zou conservatieve rechterkandidaten zoals de drie van president Trump voortaan kunnen afwijzen. Een andere optie om het Hof minder conservatief te maken, is het aantal rechters uitbreiden en dan ook met alleen maar eigen, linkse kandidaten. De laatste keer dat een president dit serieus overwoog (Roosevelt in 1937), deed hij het niet.