Was de Ararat werkelijk zo belangrijk voor het oude Armenië?

Schitterend aardewerk, fraai versierde drinkbekers van goud en zilver, intrigerende bronzen dierfiguren en bijzondere sieraden: de tentoonstelling In de ban van de Ararat in het Drents museum in Assen vormt een lust voor het oog. Maar wanneer je probeert om in al dat moois een lijn te ontdekken dan wordt het een stuk lastiger.

Want al die 160 topstukken, echt elk object is bijzonder, zouden samen het verhaal moeten vertellen van de lange en ingewikkelde geschiedenis van Armenië, vanaf de vroegste prehistorie tot het jaar 301 na Christus. Dat is het jaar waarin volgens de traditie Koning Thrat III van Armenië het christendom tot officiële staatsgodsdienst verklaarde. Ondanks de mooi vormgeven tekstpanelen, die verspreid door de ruimte staan, en de lange inleidende tekst bij de entree, is dat de samenstellers echter maar gedeeltelijk gelukt. De gemiddelde bezoeker zal namelijk al snel de weg kwijt zijn tussen al die namen, plaatsten en jaartallen. Want hoewel men in de cirkelvormige opstelling een zekere mate van chronologie heeft aangebracht is ook die vaak moeilijk te volgen.

En wie al iets weet van de vroege geschiedenis van het deel van de wereld waarin het huidige Armenië ligt (het grensgebied tussen Europa en Azië) die zal zich het hoofd breken over de keuzes die de samenstellers gemaakt hebben. Zo blijft bijvoorbeeld de Romeinse invloed – het koninkrijk Armenië speelde een essentiële rol in de voortdurende strijd tussen de Romeinen en hun machtige buren de Parthen – op een ook weer schitterend glazen portret van keizer Caligula na – behoorlijk onderbelicht.

‘In de ban van de Ararat’ vormt met 160 topstukken een lust voor het oog

En dan is er de titel van de tentoonstelling: In de ban van de Ararat. De suggestie wordt daarmee gewekt dat de berg Ararat een belangrijk, zo niet hét belangrijkste symbool is geweest in de lange Armeense geschiedenis. En voor de laatste twee eeuwen – de periode waarin Armenië een Christelijk natie is – is dat ongetwijfeld het geval. Maar de tentoonstelling behandelt nu juist de hele lange periode die daaraan voorafging. En het is maar helemaal de vraag wat de rol van de Ararat is geweest in pakweg 1800 v. Chr. Of 400 v. Chr.

Uitzicht op de berg

In het bij de tentoonstelling verschenen boek staat een foto van de ruïnes van Artashat, een stad die in 176 v Chr. werd gesticht en die ruim driehonderd jaar lang de hoofdstad van het Armeense, toen nog heidense, koninkrijk zal zijn. Op de achtergrond is duidelijk de Ararat te zien. Maar betekent dit, zoals de het bijschrift bij de foto suggereert dat die stad bewust is aangelegd op een plek waar er voortdurend uitzicht was op die berg? Er zijn in het westen van Armenië maar weinig plekken waar je de Ararat bij mooi weer niet kunt zien.

Het wordt helemaal problematisch omdat de Ararat met zijn iconische dubbele top ook een dominante rol speelt in de vormgeving. Zo wordt het middelpunt van de tentoonstelling gevormd door een grote cirkel. Die cirkel is zowel van buiten als van binnen voorzien van enorme afbeeldingen van de berg. Alle objecten staan weer rondom deze ‘berg’ opgesteld waarmee opnieuw de suggestie gewekt wordt dat alle objecten een relatie hebben met die berg.

Dat geldt in elk geval voor de objecten die binnen in de cirkel staan opgesteld. Die hebben te maken met de (relatief korte) periode waarin Armenië een Christelijke natie werd. Om het belang van het Christendom, en van de Ararat als belangrijkste symbool daarvan, voor de verdere geschiedenis van Armenië te demonstreren staan daar ook nog twee ‘moderne’ stukken. Het eerste is een stukje hout dat, zo wil de traditie, afkomstig is van de ark van Noach. Diezelfde traditie wil dat de ark strandde op de flanken van de Ararat. Een van de nazaten van Noach werd vervolgens de stamvader van alle Armenen. Het tweede is een in het Armeens geschreven bijbel.

Er is dus inhoudelijk het een ander valt af te dingen op deze tentoonstelling, maar zoveel moois als er nu in Assen te zien is, krijg je in Nederland niet snel opnieuw bij elkaar.