Waarom krijgt het voetbal de hooligans niet onder controle? Zes vragen en antwoorden

Het bloed sijpelde door de korte blonde haren van Davy Klaassen, woensdagavond tijdens de Klassieker tussen Feyenoord en Ajax in het bekertoernooi. De middenvelder van Ajax was geraakt door een voorwerp, waarschijnlijk een aansteker, die uit het publiek het veld op werd gegooid. Hij moest zich uiteindelijk laten wisselen omdat hij duizelig was. De wedstrijd lag een half uur stil.

De persoon die verdacht wordt van het gooien, een 32-jarige man, is aangehouden. Hij werd donderdag volgens de politie verhoord. Ook een persoon die in het begin van de wedstrijd vuurwerk afstak – ook daardoor lag de wedstrijd al even stil – is aangehouden. De politie maakte donderdag bekend dat in totaal 22 mensen zijn aangehouden na de wedstrijd.

1 Hoe is er gereageerd op het aanstekerincident?

Van FIFA-baas Gianni Infantino en voetbalbond KNVB tot justitieminister Dilan Yesilgöz (VVD) en van Feyenoord-trainer Arne Slot tot supportersvereniging FSV De Feijenoorder: iedereen spreekt schande van het incident. Feyenoord houdt volgende week tegen AS Roma, een wedstrijd in de Europa League, een deel van de tribunes leeg, zo liet de club donderdag weten. Het kabinet wil in gesprek met de KNVB, clubs, gemeenten en de politie over voetbalgeweld. „Als je zo doorgaat, ga je naar een setting waar thuissupporters ook niet kunnen”, waarschuwt Yesilgöz.

De KNVB wachtte daar niet op. Donderdagavond maakte de voetbalbond verregaande maatregelen bekend. Voortaan wordt per direct een duel tijdelijk stilgelegd als iets op het veld wordt gegooid. Gebeurt het na een onderbreking nog eens, dan staakt de scheidsrechter het duel definitief. Als een speler of scheidsrechter wordt geraakt door een voorwerp dat vanaf de tribunes wordt gegooid, zoals bij Davy Klaassen gebeurde, dan wordt de wedstrijd sowieso direct en definitief gestaakt. Dit gebeurt ook als een bezoeker het veld op komt en een speler of official aanvalt. Het zijn stevige maatregelen die veel invloed kunnen hebben, want vooral het gooien van (plastic) bierbekers op het veld is staande praktijk in stadions.

Lees ook: een reportage over Feyenoord – Ajax, de wedstrijd waar gebeurde wat in Rotterdam al langer werd gevreesd

2 Hoe vaak komt supportersgeweld voor?

Wedstrijden worden met grote regelmaat stilgelegd omdat er, bijvoorbeeld, vuurwerk op het veld wordt gegooid. Relatief nieuw is dat de laatste tijd ook spelers persoonlijk worden aangevallen. Zo belaagde een PSV-fan keeper Marko Dmitrovic van Sevilla tijdens een Europese wedstrijd en werd FC Groningen-verdediger Jetro Willems geslagen door een lid van de eigen aanhang.

Zowel het aantal stadionverboden als het aantal onderzoeken naar wanordelijkheden is flink gestegen de afgelopen vijf jaar. Vorig seizoen werden 1.258 stadionverboden opgelegd – bijna twee keer zoveel als gebruikelijk in de tien jaar daarvoor. Bijna 180 keer werd in dat seizoen door de aanklager van de KNVB een vooronderzoek ingesteld naar voetbalgeweld – ongeveer drie keer zoveel als in de seizoenen daarvoor, coronajaren uitgezonderd. De cijfers zijn opvallend, omdat vóór de coronapandemie het aantal incidenten en de politie-inzet in stadions juist afnam.

De politie erkende eerder dat tijdens de pandemie nieuwe groepen (jonge) hooligans zijn opgestaan, die niet goed in beeld zijn, noch bij de clubs noch bij de politie. Hoeveel politie dit seizoen is ingezet, is niet bekend. Wel is het nog altijd de bedoeling dat clubs zelf zorgen voor veiligheid in het stadion, daarbuiten is de politie aan zet. Om die reden pleit de politie ervoor om vaker uitfans te weren bij wedstrijden in de Eredivisie. In Leeuwarden besloot burgemeester Sybrand Buma dit al toe te passen voor de rest van het seizoen.

3 We hebben toch strenge wetgeving?

In 2010 werd de wet Maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast (wet MBVEO) ingevoerd. Daarin kregen burgemeesters, officieren van justitie en rechters bevoegdheden om in te zetten bij onder meer overlast rond voetbalwedstrijden. Burgemeesters konden bijvoorbeeld een gebiedsverbod en een meldplicht opleggen. De uitvoering van de wet liet echter te wensen over. De meldplicht bij stadionverboden betreft een vrijheidsbeperkende maatregel en geen vrijheidsontnemende maatregel. Supporters met een stadionverbod kunnen daarom niet lang op een politiebureau worden vastgehouden. Bovendien wordt de maatregel vaak überhaupt niet opgelegd vanwege capaciteitsproblemen bij de politie en omdat burgemeesters de wet niet goed weten te gebruiken.

Een pilot met een digitale meldplicht vond in de jaren voor een wetswijziging in 2015 plaats bij verschillende betaaldvoetbalorganisaties. Supporters moesten tijdens de wedstrijd van hun club via een app aantonen dat ze niet in het stadion waren. Ondanks tevredenheid onder de deelnemers en de KNVB belandde de digitale meldplicht op de plank. Na voetbalrellen in 2021 wilde toenmalig justitieminister Ferd Grapperhaus (CDA) de digitale meldplicht alsnog mogelijk maken. Volgens de huidige justitieminister Dilan Yesilgöz (VVD) is er echter nog geen app die voldoet aan alle juridische en technologische eisen.

Zo kan het gebeuren dat mensen met een stadionverbod alsnog het stadion inkomen, zoals bijvoorbeeld het geval was bij de PSV-supporter die de Sevilla-doelman aanviel. Hij was via een vriend aan een kaartje gekomen en kreeg na zijn vergrijp een opnieuw stadionverbod, dit keer van 40 jaar. Ook kreeg hij een celstraf van drie maanden, waarvan één voorwaardelijk.

4 Waarom werkt fouilleren niet goed?

Stewards en beveiligers die bij de ingang van stadions supporters steekproefsgewijs fouilleren, mogen alleen een zogenoemde ‘privaatrechtelijke, oppervlakkige veiligheidsfouillering’ (POV) uitvoeren. Fouilleren mag niet in de kleding of direct op het lichaam. Omdat supporters vuurwerk vaak meenemen onder hun kleding (bijvoorbeeld in hun onderbroek) komt dat nog altijd geregeld het stadion in. Er kunnen wel standby-teams van de politie worden ingezet op ‘risicovakken’, of als de stewards en beveiligers overvraagd worden, maar in de praktijk blijkt de aanwezige politie-inzet hiervoor vaak onvoldoende. Sinds 2018 worden alle vuurwerkovertredingen in stadions afgedaan via het strafrecht en krijgen alle overtreders die gepakt worden een landelijk stadionverbod opgelegd.

5 Hoe proberen clubs hun fans onder controle te houden?

Clubs huren stewards en beveiligers in en overleggen regelmatig met supportersgroepen, onder meer via speciaal aangestelde ‘supporters liaison officers’. Ook nemen ze de ideeën van fans mee naar overleggen met de burgemeester, politie en OM. Sommige clubs hebben wel last van intimidatie door de eigen fans, wat streng optreden ingewikkeld kan maken.

6 In Engeland zou het wel gelukt zijn om hooligans in te tomen. Klopt dat?

Zelfbenoemd uitvinder van het voetbal, algemeen beschouwd als de geboorteplaats van het hooliganism: Engeland. In de jaren tachtig had Engeland een enorm probleem met voetbalvandalisme. Vanaf begin jaren negentig zijn er scherpe veiligheidsmaatregelen genomen – óók om hooligans aan te pakken.

Er kwam een Voetbalwet met strenge straffen (die op papier milder is dan de Nederlandse). Ook werden zitplaatsen verplicht, kwam er scherp cameratoezicht en werd alcohol op de tribunes verboden. Beperkingen voor uitsupporters zijn er dan weer niet.

Het ging daarna een hele tijd veel beter met voetbalvandalisme in Engeland. Toch is het probleem er niet helemaal verdwenen. Ook in de Engelse voetbalcompetities is wangedrag opgelaaid na de coronapandemie, blijkt uit cijfers van de nationale voetbaleenheid uit januari 2022. In een half voetbalseizoen na de pandemie werden meer dan achthonderd mensen gearresteerd, een toename van 47 procent en het hoogste aantal sinds de data werden bijgehouden (vanaf 2015-2016). Ook in Engeland worden voorwerpen op het veld gegooid en valt zo nu en dan een fan een speler aan – in januari nog, toen de keeper van Arsenal werd belaagd door een supporter van rivaal Tottenham Hotspur.