Vredesakkoord in Tigray laat veel vragen open

Ineens was daar woensdagavond een verrassingsvredesakkoord in Ethiopië. Tijdens een persconferentie vanuit het Zuid-Afrikaanse Pretoria kondigden de Ethiopische regering en het Tigrese Volksbevrijdingsfront (TPLF) aan de gevechten in de noordelijke regio Tigray te beëindigen. Toch is het nieuws volgens analisten nog geen reden tot feest.

Op 3 november 2020, op een dag na precies twee jaar eerder, brak in Tigray oorlog uit. De Ethiopische premier Abiy Ahmed was vanwege uitgestelde verkiezingen in de ogen van het TPLF een onwettige leider. Door zelf verkiezingen te organiseren, terwijl dat niet mocht, verergerden de Tigreeërs de slechte verhoudingen. Het ging echt mis toen Tigrese eenheden kazernes van het nationale leger aanvielen en probeerden wapens buit te maken. Hierop stuurde Abiy het leger op ze af. In de daarop volgende oorlog zijn volgens een schatting van een Gentse onderzoeker tot wel 600.000 burgerslachtoffers zijn gevallen.

Lees ook In Tigray vallen honderden hongerdoden per dag, ziet deze onderzoeker. Hoe komt dat?

Dit is niet het eerste staakt-het-vuren in het conflict, het vorige werd in augustus na zo’n vijf maanden geschonden. Deze keer gaan de afspraken echter verder. In het akkoord staat dat de regering humanitaire hulp zal toestaan in de bijna volledig geïsoleerde regio. De openbare dienstverlening en infrastructuur wordt hersteld; de regio heeft amper elektriciteit, internet en voedsel. Ook zal de regering zich inzetten „om de terugkeer en re-integratie van intern ontheemden en vluchtelingen te vergemakkelijken”.

Uithongering als wapen

In ruil voor die toezeggingen heeft het TPLF een enorme concessie moeten doen: ophouden te bestaan. „Ethiopië heeft slechts één nationale defensiemacht”, is te lezen in de gezamenlijke verklaring. Het Tigrese Volksbevrijdingsfront moet zich ontwapenen, demobiliseren en integreren in het federale leger.

Een nederlaag voor het TPLF, dat de afgelopen weken op militair vlak al grote verliezen leed. Het regeringsleger bleef ook tijdens de onderhandelingen, die onder leiding van de Afrikaanse Unie (AU) op 25 oktober begonnen, zware aanvallen uitvoeren en heroverde de controle in bijna alle belangrijke Tigrese steden. Na honderdduizenden doden en uithongering van de bevolking als oorlogswapen kon het TPLF niet anders dan met zijn ontmanteling akkoord gaan.

De voormalige Nigeriaanse president Olusegun Obasanjo, die bemiddelde bij de deal, zei woensdag dat dit nog maar het begin is van het vredesproces. Het akkoord laat dan ook nog veel vragen onbeantwoord, zo schrijven Ethiopië-onderzoeker aan Oslo New University College Kjetil Tronvoll en andere analisten op Twitter.

Lees ook Hoe Ethiopië door zijn trotse verleden wordt verscheurd

Zo zijn er zorgen over wie zal toezien op de veiligheid van de Tigreeërs, gezien het feit dat het regeringsleger, samen met dat van Eritrea, volgens Human Rights Watch eerder een genocide op hen pleegde. Onduidelijk is ook nog of met dit akkoord de situatie van vóór het uitbreken van de oorlog terugkeert, met Tigray als onderdeel van Ethiopië, of dat Tigray volgens „constitutionele beginselen” een referendum voor onafhankelijkheid kan houden, zoals door het TPLF herhaaldelijk is beloofd. Verder is onzeker wat er met West-Tigray gaat gebeuren. Leiders van de Amhara-regio willen dat deel inlijven bij hun deelstaat. En of het Eritrese leger, dat aan de zijde van Ethiopië meevocht, het land nu zal verlaten, is ongewis. Eritrea wordt in het akkoord niet genoemd, en onderhandelde ook niet mee.

De Ethiopische regering zegt in het akkoord toe te zorgen voor „aansprakelijkheid en waarheidsvinding”. TPLF-leden die misdaden hebben begaan, zullen vervolgd worden. Het lijkt echter onwaarschijnlijk dat ook premier Abiy Ahmed bereid is zich te laten berechten, hoewel hij volgens mensenrechtenorganisaties politiek en militair verantwoordelijk is voor de meeste burgerslachtoffers.